1999020692

(47) ZARYS HYDROGRAFII BAŁTYKU 47

prądu; prądy wywołane różnicą gęstości są kilkakrotnie słabsze. Powierzchniowe prądy wiatrowe czyli tryftowe kompensują się na Bałtyku w ten sposób, że tworzą w poszczególnych basenach duże wiry cyklo-nalne, natomiast prądy wgłębne i denne kompensują się w ten sposób, że jedna warstwa przechodzi w drugą, a na jej miejsce tworzy się nowa.

Prąd wypadkowy płynięcia powierzchniowego, tzw. prąd bałtycki, idzie w ciągu całego roku wzdłuż brzegu Szwecji. Obserwujemy wyraźny przebieg roczny w ilości niesionej przez niego wody, związany z dopływam wód rzecznych. Szczególnie zasobny jest on w wodę na wiosnę i w porze ciepłej, zajmuje wtedy całą szerokość zatoki Botnickiej i Fińskiej i rozlewa się daleko po Skagerraku. Na jesień jest uboższy w wodę, a przy końcu zimy płynie tylko wąską strugą wzdłuż szkierów. Odpowiednio do tego zachowuje się kompensujący prąd denny w Skagerraku i morzu Bełtów, który zimą wlewa więcej, a latem mniej wod\ przez cieśniny. Szybkość prądu bałtyckiego jest największa przy bize-gach i maleje wraz z oddalaniem się od nich; w środku basenów są obszary wody zupełnie spokojne (abstrahując od wpływu wiatiu), tamże następuje akumulacja. W wyniku wąskości cieśnin duńskich, obsei-wowany tam prąd może osiągnąć szybkości dość znaczne, 3—4 węzłów, przeciętnie jednak mierzy się 0,2 do 0,5 węzła.

Zatoka Botnicka, odcięta pomostem Alandów od Bałtyku, ma swój własny system krążenia; prąd idący ku północy wchodzi na wschód od Alandów, a wychodzi przez rów Alandzki; podczas silnych wiatrów jednak może być wprost przeciwnie. Na powierzchni możemy już z rozkładu izohalin wnioskować o cyrkulacji cyklonalnej; sięgają one bowiem przy brzegu fińskim o wiele dalej ku północy niż przy brzegu szwedzkim. Wik Botnicki ma swój mały, odrębny system krążenia, w którym bierze udział tylko niewielka masa wody. Ilość wody uchodzącej z Botniku w ciągu roku do Bałtyku oblicza W i t t i n g (47) na. 23 km³ na wiosnę, 40 latem, 47 jesienią i 51 knr' w ciągu zimy.

Zatoka Fińska. Wymiana wody między zatoką Fińską a Bałtykiem jest intensywniejsza niż wymiana wody całego Bałtyku z oceanem, w ciągu roku wychodzi mianowicie połowa objętości zatoki (1,300 km ). Prąd wychodzący płynie w ciągu całego roku wzdłuż wybrzeży 1* m-landii, zaś wchodzący wzdłuż Estonii. System ten jednak jest silnie zakłócany przez wiatry.

Bałtyk właściwy. Mimo dużej masy wody prądy powierzchniowe zależą również od wiatru; zasadniczym schematem krążenia jest także system cyklonalny. Prąd bałtycki niosący wody lekkie i słodkie płynie na południe wzdłuż brzegów Szwecji, prąd wyrównujący wzdłuż brze-