1999020471

(13) ZARYS HYDROGRAFII BAŁTYKU 13

Powyżej podany rozkład temperatur może ulec niekiedy silnemu zakłóceniu, głównie przez falowanie, gdy silne i długotrwające wiatry wzburzają głęboko warstwy wody i wyrównują temperatury. Szybko się jednak ustala normalny układ, odpowiadający porze roku.

W zależności od przeważających w danym roku kierunków wiatru obserwujemy czasem wybitną asymetrię między temperaturą wody przy brzegach wschodnich i zachodnich Bałtyku. Zazwyczaj latem temperatura przy brzegach Szwecji jest niższa o 2—3° niż przy brzegach wschodnich. Zawdzięczać to należy przewadze wiatrów zachodnich, które spędzają ciepłą warstwę wody powierzchownej ku brzegowi wschodniemu. Kompensujący prąd denny podprowadza wtedy przy brzegu szwedzkim chłodną wodę. Prócz tego różnice w temperaturze spowodowane są tym, że wzdłuż wybrzeża Szwecji płynie stale prąd wody chłodniejszej z północy, zaś brzegi wschodnie omywane są prądami przynoszącymi z południowej części Bałtyku wody cieplejsze. Różnice temperatury wody spowodowane działalnością wiatrów odlądowych czy dolądowych występują zresztą wszędzie; często możemy to zauważyć na wybrzeżu polskim, o czym zresztą będzie mowa dalej.

Mniej więcej w sierpniu różnica temperatur między brzegiem wschodnim a zachodnim wyrównywa się; zimą natomiast na odwrót brzeg wschodni jest chłodniejszy od zachodniego. Objaśnia się to tym, że brzeg wschodni jest bliższy wpływów zimowego ancyklonu rosyjskiego i bardziej wystawiony na mroźne wiatry wschodnie, a zapas cieplny wody w Bałtyku jest już wyczerpany.

Jak wiemy, woda ma największą gęstość przy t — 4°; wraz z obniżeniem się temperatury gęstość również maleje, tak że przy 0" jest taka sama jak przy 7,5°. Ochładzająca się na jesień woda z chwilą osiągnięcia temperatury 4° uzyskuje największą gęstość i opada na dół, robiąc na powierzchni miejsce cząsteczkom które mają jeszcze temperaturę wyższą. Skoro już cała warstwa wody jest ochłodzona do temperatury 4°, to przy dalszym oziębianiu cząsteczki nie mogą już opadać, będą się więc na danym poziomie utrzymywały aż do osiągnięcia temperatury zamarzania. Woda morska w zależności od zawartości soli zamarza przy temperaturze niższej od 0°, przy czym obniża się również (w zależności od zasolenia) temperatura największej gęstości:

Przy słoności			20°/*,	30° ao
Temperatura największej gęstości . .	4°	1.8°	-1.3°	-2.7°	-5.1°
Temperatura zamarzania wody. . .	0	-0.6	-1.1	-1.7	-2.3