1999020663

(39) ZARYS HYDROGRAFII BAŁTYKU 39

i W i 11 i n g, a w ostatnich latach znów Szwedzi G. R n n e (r. 1920). li. Odelsio (1925) i F. Bergsten (r. 1930), z których ostatni prócz potwierdzenia wyliczeń poprzedników wykazał istnienie okresów 11-letnich i 30—32-letnich z amplitudą 2,9 cm. Dłuższego okresu wahań wodostanu z braku materiału nie dało się stwierdzić. W najnowszych czasach zagadnienie wahań wodostanu weszło do programu kon-ferencyj hydrologicznych bałtyckich, gdzie mu się poświęca wiele uwagi.

Poziom m o r z a (oczywiście średni) zwykliśmy uważać za po-wierzchnie stałą, niezmienną. W odniesieniu do Bałtyku tego powiedzieć nie możemy; obserwator z lądu zauważyłby powolne lecz stałe obniżanie się poziomu wody. Jak wiemy, dzieje się to dlatego, że stanowisko obserwatora ulega wynoszeniu wraz z całym lądem. Wiemy ziesztą, że poziom wody nawet w oceanie ulega wahaniom z przyczyn nieznanych nam jeszcze dotąd; nie mamy właściwie na ziemi w ogóle punktu stałego i nie mamy sposobu określić zmiany położenia skorupy ziemi w sposób bezwzględny. Możemy zrobić to tylko w sposób względny — w stosunku do pewnego obranego punktu czy poziomu. Wydaje się przy tym, że nawet dawniejsza hipoteza o liniowej zmianie wodostanu w Bałtyku nie może być utrzymana; wynoszenie lądu nie jest bowiem ani w czasie, ani w przestrzeni zjawiskiem ciągłym.

Wodostan średni jest więc poziomem urnowym. Chociaż nie mamy jeszcze ogólnie przyjętej metody do określania poziomu średniego jakiegoś morza, to jednak w odniesieniu do Bałtyku wobec niewielkiej rozciągłości wystarczy, jeżeli porównamy wahania jego poziomu ze średnim poziomem morza Północnego i oceanu Atlantyckiego.

Zazwyczaj wychodzimy z jakiegoś punktu na wybrzeżu, określając jego poziom zerowy, jako średni poziom z wielu ciągłych obserwacyj wodostanu w tym miejscu. W stosunku do całej powierzchni morza powiemy, że średni poziom morza będzie to poziom średni, wyprowadzony na podstawie jaknajwiększej liczby poziomów zerowych punktów, położonych dookoła tego morza. Problem więc określenia poziomu średniego morza polega na: 1) znalezieniu metody ujednostajnionej dla obserwacji poziomu morza w poszczególnych punktach, 2) wyznaczeniu z tych obserwacyj lokalnych poziomów zerowych, 3) wyznaczeniu z tych lokalnych poziomów zerowych poziomu zerowego (średniego) dla całego morza.

Zachodzi jednak pytanie, czy tak wyprowadzony poziom średni winien być zredukowany na wpływ ciśnienia, temperatury, wiatrów, wypiętrzenie lądu itd., czy też nie. W związku z tym mamy dwie koncepcje średniego poziomu: