1999020698

(49) ZARYS HYDROGRAFII BAŁTYKU 49

się do Bałtyku 27,9 km\ czyli dwa i pół razy więcej wody wypływa niż przychodzi z oceanu. Różnica, czyli 41 km³ stanowi rzeczywisty ubytek wody z Bałtyku; pokrywany jest on oczywiście przez dopływ z rzek. Największy ubytek jest w maju — 65,5 km³ (odpływ wód topnienia), a najmniejszy w listopadzie — 25,1 km³. Podobne liczby otrzymał i W i 11 i n g, mianowicie na ubytek rzeczywisty 40,8 km³ z wahaniami od 5,2 km³ w listopadzie do 77,9 km³ w maju. Wykres ilości wypływających wód przypomina w zarysach krzywę wodostanów Bałtyku.

Powierzchnia wody jest olbrzymim barometrem, który reaguje na zmiany ciśnienia atmosferycznego z amplitudą 13,6 razy większą niz rtęć. Jeżeli nad jednym końcem basenu wodnego wzrasta ciśnienie atmosferyczne, to poziom wody musi się obniżyć, a woda się rozpływa w stronę niższego ciśnienia. Jednakowoż zmiany wodostanu, powodowane powolnymi zmianami ciśnienia są znikome w porównaniu ze zmianami wynikającymi w związku z przebiegającymi szybko zmianami ciśnienia powietrza przy przejściu głębokiej depresji barometrycznej, której towarzyszą duże gradienty ciśnienia. W zamkniętych morzach lub wąskich basenach mogą wyniknąć szybkie i duże zmiany wodostanów oraz prądy.

Częste przechodzenie, zwłaszcza w okresie zimowym, depresyj nad Europą północną i wynikające stąd znaczne wahania ciśnienia wpływają w dużym stopniu na wymianę wody w cieśninach duńskich. Jeżeli nad Bałtykiem ciśnienie powietrza maleje, a wzrasta nad morzem Północnym, to większe ciśnienie nad morzem Północnym będzie wpędzało z tamtąd wodę przez cieśniny do Bałtyku, przeciwko prądowi Bałtyckiemu, a ponieważ ciśnienie działa również na głębsze warstwy wody, to wzmacnia się wtedy również i przelew wody dennej. Pomagają w tym również wiatry północno-zachodnie, wiejące w takim układzie ciśnienia. Przykład liczbowy niech to objaśni bliżej (23): przyjmijmy, że nad basenem centralnym Bałtyku — 80.000 km² wzrosło ciśnienie powietrza w ciągu 24 godzin o 22 mm, musi się więc z tego obszaru przelać objętość wody 22 X 13,6 X 80.000 m² czyli 24 km³, to znaczy 1 km³ na godzinę. Cieśniny duńskie mają razem 0,8 km² przekroju, z czego wynika, że otrzymany stąd prąd będzie miał szybkość 1,25 km/godz. lub 0.35 m/sek.

M. Knudse n po głębszym studium tego problemu doszedł do wyniku, że siła prądu w cieśninach duńskich jest wprost proporcjonalna do wahań ciśnienia między Bałtykiem a morzem Północnym.

Ustanowił on również wzór empiryczny na siłę prądu w cieśninach:

Przegląd Geograficzny, t. XVI, 19^6