2181686728

Szkice

Stefan Chwin

Dlaczego upadek komunizmu zaskoczył literaturę polską?

Nie wasza to rzecz znać czas i chwile

Łk. 24, 51

Za lat dwieście czy jutro?

Pisarze nie mają żadnego obowiązku prorokowania czegokolwiek i nie w udanym proroctwie tkwi też wartość dzieła. Zdarzało się przecież, że właśnie błędne przewidywanie stawało się szansą sztuki i rodziło arcydzieła. Pozostaje jednak fakt historyczny, nad którego przyczynami warto się zastanowić: literatura polska „przewidziała” inny rozwój zdarzeń niż ten, jakiego byliśmy świadkami w roku 1989.

Ale i z Sierpniem 1980 było podobnie. Jeśli Barańczak w jednym z wywiadów' powiedział niedawno, że Sierpień zaskoczył go absolutnie, Zagajewski w 1986 roku wyznawał, że spodziewał się w latach siedemdziesiątych upadku komunizmu za lat dwieście, więcej nawet: totalitaryzm wydawał mu się „niezniszczalny, wieczny”^{1 2}. Czy tylko zresztą

1

   Co widać z Harvardu? Ze Stanisławem Barańczakiem rozmawiają Krystyna i Stefan Chwinowie, „Tytuł” 1992 nr 2.

2

   A. Zagajewski Dwa miasta, Kraków 1991, s. 138-139.