2181686978

najważniejszych momentów życia człowieka: narodzin i śmierci. Nakazywały one człowiekowi ostrożność w działaniu i zabezpieczały przed złymi mocami. Największa liczba zakazów i nakazów dotyczyła kobiety brzemiennej oraz małego dziecka. Istniało przeświadczenie, żc to właśnie oni szczególnie narażeni są na działanie złych mocy. Spo-sobem zabezpieczającym było noszenie pewnych przedmiotów, wypowiadanie magicznych formuł. Na przykład igła lub agrafka wpięte w koszulę, koło zakreślone wokół łóżka, chroniły przed zmorą; czerwony kolor zabezpieczał małe dzieci przed działaniem uroku; nóż był bronią, z którą nic rozstawała się kobieta brzemienna (odstraszał zło) a położony wraz z kluczem do kołyski dawał gwarancję, że w rodzinie będzie tylko jedno dziecko.

Kobieta, która spodziewała się dziecka, musiała ciągle pamiętać o odmienności swego stanu i unikać sytuacji, które mogłyby ją przestraszyć. Nic powinna była patrzeć na ogień lub pożar, zwracać uwagi na dziwne lub tragiczne wydarzenia. Wszystko to bowiem mogło zostawić ślad na wyglądzie dziecka w postaci znamienia, w przypadku gdy matka nieopatrznie dotknęła ręką swego ciała. Takie znamię można było usunąć jedynie przez dotknięcie łożyskiem matki zaraz po porodzie lub palcem zmarłej osoby. Kobiecie brzemiennej zabraniało się patrzeć przez szparę "bo dziecko będzie zezowate"; przechodzić pod sznurami lub robić sweter na drutach, bo to mogłoby spowodować okręcenie się pępowiny wokół płodu. Niewskazane było też "zapatrzenie się" na szpetnego czy ułomnego człowieka, ponieważ ich szpetota mogłaby wpłynąć na wygląd dziecka. Niebezpieczne było także przestraszenie się myszy. W tym przypadku gwałtowna reakcja matki w postaci złapania się za jakąś część ciała mogła spowodować powstanie na ciele dziecka tzw. myszki. Ciężarnej kobiecie nie wolno było niczego odmówić, groziło to "pocięciem" przez myszy odzieży, zboża. Wierzono też, że gdy kobieta "przy nadziei" przejdzie drogę, jadącemu zwiastuje to nieszczęście. Jeżeli kobieta długo skrywała przed bliskim i znajomymi "odmienność stanu", mówiono, że mające narodzić się dziecko nie będzie długo mówić. Podobne konsekwencje groziły niemowlęciu, któremu matka pokazywała jego odbicie w lustrze.

Zabraniano odstawiać dziecko od piersi na wiosnę (czekano do momentu owocowania wiśni), ponieważ będzie nieszczęśliwe; dolewać wody do wanny podczas kąpieli, bo w przyszłości będzie pijakiem; sadzać na stół, bo jak spadnie będzie sięjąkać. Przez pierwsze sześć tygodni nie wynoszono pieluch na dwór tło suszenia, żeby dziecko nic płakało. Przez pół roku "trzymano dziecko w powijakach"¹* lub obwiązywano kraj-ką¹⁷, "żeby nic miało krzywych nóg". Na pierwszą wizytę niemowlęciu przynoszono "kilo cukru, żeby miało słodkie życie". Gdy pierwszym słowem wypowiedzianym przez niemowlę był wyraz "mama" - sądzono, że kolejnym dzieckiem w rodzinie będzie dziewczynka, w przypadku gdy powiedziało "tata" - urodzi się chłopiec, jeśli "baba" - nic będzie więcej dzieci.

Wiele zakazów i przepowiedni wiąże się z chrztem dziecka. Nie można było odmawiać, gdy "proszono w kumy, bo dziecko będzie nieszczęśliwe’'. Przy beciku zabraniano robić węzły. Przed wyjazdem do chrztu chrzestna powinna zatańczyć, wówczas z dziecka wyrośnie dobry tancerz. Wróżono, że gdy dziecko płacze podczas chrztu, będzie szczęśliwe, a jeśli w ogóle nie płacze będzie krótko żyć.

Szereg przesądów i praktyk magicznych uświęconych tradycją i skrupulatnie przestrzeganych miało związek z uroczystościami weselnymi. Złą prognozą dla nowożeńców było spotkanie w drodze do kościoła (lub cerkwi) konduktu żałobnego albo księdza. Zapowiedzią nieszczęść w przyszłym życiu było zachmurzone niebo, deszcz, burza, błoto na drodze, popękany korowaj"* w Uakcie pieczenia. Ładna pogoda, jasno palące się świeczki w cerkwi zapowiadały szczęśliwe pożycie. Niedobrym znakiem było pozostawienie w domu przez młodych obrączek, rękawiczek, kwiatów. Po wejściu na wóz, którym jechano do ślubu, młoda powinna usiąść na własnej dłoni, żeby przez pierwszych pięć lat małżeństwa nic było dzieci, jeśli podczas ślubu (w cerkwi) zgasła świeczka, wskazywało to, żc osoba, która trzymała świeczkę wcześniej umrze. W trakcie ceremonii ślubnej w cerkwi podczas obchodzenia prestołu, tzn. ołtarza, młoda starała się nogą pociągnąć za sobą ręcznik, na którym stali nowożeńcy, żeby wszystkie "dmżki" obecne na ślubie w niedługim czasie powychodziły za mąż.

W czasie przeprowadzki (po weselu) młodej do domu rodzinnego męża, zebrane tam kobiety, starały się zakryć przed nią czeluść, tj. otwór w piecu, "żeby nic zobaczyła, gdyż teściowa umrze". Natomiast, gdy młody po weselu przybywał do domu swojej wybranki, aby w nim wspólnie zamieszkać, powinien przynieść wiadro wody - miała to być jego pierwsza czynność.

W celu zagwarantowania trwałego pożycia, |>o ślubie, przez kolejnych siedem dni młodzi powinni przelewać razem w domu, czyli nigdzie nie wyjeżdżać, dziewczynie zabraniało się iść w tym czasie do rodzinnego domu.

Do popularnych zabiegów magicznych stosowanych w dniu ślubu było obsypywanie młodych przed wyjazdem do kościoła ziarnem owsa, co miało zapewnić pomyślność i bogactwo oraz płodność (obecnie młodych po wyjściu z kościoła obsypuje się pieniędzmi). Także w celu zapewnienia bogactwa wkładano do buta monetę. Ponadto młodzi podczas ceremonii ślubnej powinni mieć przy sobie cukier, "aby tego w życiu nic zabrakło".

Znacznie mniej wierzeń i zabobonów znanych na wspomnianym terenie dotyczyło śmierci. Ogólnie wierzono, że umieranie jest czymś nieuniknionym, przed czym nie można się ustrzec ani też ukryć. Nadejście śmierci niekiedy poprzedzone było pewnymi znakami np.: wyciem psa, wołaniem sowy, stukaniem ("kostucha szuka wejścia do domu, dlatego stuka"), u~zaskaniem w piecu. Powszechne było przekonanie, żc jeśli nieboszczyk leżąc w trumnie miał nie zamknięte oczy, wkrótce pociągnie kogoś na tamten świat. Nie wolno było szyć ubrania nieboszczykowi, gdy w domu są pszczoły, 1)0 "spadną", czyli wymrą, a także kupować pszczół po zmarłym pszczelarzu. Gdy podczas "bielenia chaty" lub siania zboża czy warzyw "zrobiono inijak" - puste miejsce, oznaczało to, że ktoś z rodziny umrze. Zabraniało się śpiewać pieśni żałobne bez powodu, mogłoby to spowodować czyjąś śmierć.

Także starano się przestrzegać innych zabobonów, np.: nic "bielono chaty" gdy wiatr wiał z południa, l>o pchły i pluskwy zalęgną się w domu, nie zamiatano izby cał)^r dzień, gdy z

43