7540037595

Narodziny i śmierć są przypisane każdemu człowiekowi, podchodzi się do nich indywidualnie, powoduje to, potrzebę oswajania śmierci, przyzwyczajania się do niej, czyniąc z niej element obrzędów

-    i tak się właśnie dzieje w różnych religiach, okresach historycznych i kulturach danego obszaru. Większość praktyk i wierzeń nie była związana z wiedzą ogólną czy nauką, ale głęboko zakorzenioną tradycją. Zwyczaj czy też tradycja zna odpowiedź na każde pytanie, w niej zapisane są zasady postępowania w społeczeństwie, etyka czy moralność, podobnie stosunek do śmierci i zmarłych. Zastanawiające, że ze zbiorów tradycji i bagażu doświadczeń wybieramy to, co według nas jest właściwe, nie wyłączając stosunku do śmierci i zmarłych. A wszystko zostało na przestrzeni czasu zapisane w źródłach. Dlatego też, możliwe jest, iż elementy wierzeń utrwalone w obrządku pogrzebowym, na badanym cmentarzysku w Byczynie, są wyjątkowe i charakterystyczne tylko dla miejscowej ludności lub społeczności Śląska¹¹*.

Na terenie Śląska, cmentarzysk porównywalnych chronologicznie z badaną nekropolią w Byczynie, jest 204. Z czego jedynie cmentarzysko w Miliczu liczące ponad 500 pochówków jest porównywalne ilością grobów¹⁹. Natomiast stanowiska: we Wrocławiu - Ołbinie²⁰, w Niemczy²¹, pow. Dzierżoniów, w Opolu - Nowej Wsi Królewskiej²², w Ryczynie, pow. Oława²³, w Starym Zamku²⁴, w Tomicach, pow. Dzierżoniów²⁵, ilość pochówków waha się pomiędzy liczbą 150 a 250.

Przeanalizowany materiał archeologiczny pochodzący z badań z Byczyny, można porównać z analizami innych cmentarzysk z tego okresu. Pozwala to (mimo iż opracowań jest niewiele) na krótki podsumowanie obrządku pogrzebowego, otoczenia grobowego czy wyposażenia.

Trumny łączono za pomocą zakładek lub gwoździ żelaznych. W przypadkach, gdy zachował się ledwie widoczny zarys trumny, to planigrafia gwoździ pozwala wyznaczyć jej granice. Naroża trumien złączone pod kątem prostym, natomiast w przypadku jam grobowych, lekko zaokrąglone. Zaobserwowano pewny wyjątkowy element w trumnach pochówków odkrytych w części północno

-    zachodniej cmentarzyska w warstwach pochówków na głębokości 0, 60 m - 0,8 m. Na spodzie trumny, przy narożach i ściankach bocznych, w przypadkach gdy drewno zachowało się najlepiej, wystąpiły cienkie pasy z gliny, ciągnące się na całej długości trumien (ryc. 14). Po oczyszczeniu, dobrze widoczne stały się odciski trawy, gałązek, liści i mchu (ryc. 15). Może to sugerować wyściełanie trumien roślinami i uszczelnianie naroży gliną. Na żadnym stanowisku, oprócz cmentarzyska w Byczynie, podobny obrzęd nie został odkryty, jakie mogło to mieć znaczenie dla społeczności byczyńskiej i czy rzeczywiście na terenie Śląska nic ma stanowisk analogicznych²⁶.

Układ kości. Anatomiczny układ kośćca w pochówkach, przemieszane kości wystąpiły jedynie w warstwach położonych najwyżej oraz w miejscach wkopów współczesnych. Zmarli ułożeni w pozycji wyprostowanej na wznak. Kończyny dolne wyprostowane, w kilku przypadkach stopy założone jedna na drugą oraz stopy i palce wyciągnięte, co należy tłumaczyć pochówkiem zmar-

w Krakowie, t, XVI, Łl, 1973, s. 7-8.

18    A. Drozd, Postrzeganie przestrzeni grzebalnej we wczesnym średniowieczu w świetle badań cmentarzysk szkieletowych, Środowisko pośmiertne człowieka, Funeralna Lednickie, spotkanie 9, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, 2007, s. 273 - 281.

19    K. Wachowski, Cmentarzysko szkieletowe z XI-XII w. w Niemczy, pow. Dzierżoniowski, Stadia Archeologiczne, t. 9, 1976, s. 93-MO.

20    C. Lasota, J. Piekalski, Badania wykopaliskowe na Ołbinie we Wrocławiu w latach 1983 i 1985.

21    Idem, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Miliczu. Cz. 111, Silesia Antupta, l. XIII, 1971, s. 191-213.

22    Archiwum Muzeum Śląska Opolskiego, teczka Nowa Wieś Królewska.

23    M. Przysiężna Pizarska, Obrządek pogrzebowy ludności wczesnośredniowiecznego Śląska w świetle badań wykopaliskowych zespołu osadniczego „Ryczyn” koło Oławy (rozprawa doktorska, maszynopis w bibliotece II I UO).

24    J. I.odowski, Sprawozdanie z badań w Starym zamku (stan. 5 i 6), w województwie wrocławskim, w 1975 roku. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t. XVIII, 1976, s. 62 64.

25    J. Romanow, K. Wachowski, B. Miszkiewicz, Tomice, pow. Dzierżoniów. Wielokulturowe stanowisko archeologiczne, 1973.

26    H. Zoll - Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, cz. 2. Analiza, 1971.

75