2181687620

59

-    zilustrowanie znaczenia za pomocą gestu czy mimiki;

-    posłużenie się wyrażeniami o znaczeniu podobnym bądź przeciwnym;

-    przytoczenie definicji słownikowej;

-    objaśnienie kontekstowe, czyli przytoczenie krótkiego opowiadania, którego treść była ilustracją znaczenia nowego słowa;

-    umiejscowienie nowego słowa w sąsiedztwie innych słów o znaczeniu podobnym;

-    podanie odpowiednika w języku rodzimym uczących się;

-    odesłanie uczących się do słownika.

Istniało wiele sposobów utrwalania leksyki. Robiono to m.in. poprzez:

-    powtarzanie nowego słowa najpierw w grupie, a potem pojedynczo;

-    układanie zdań z wykorzystaniem nowej leksyki;

-    odgrywanie scenek komunikacyjnych z użyciem nowych słów.

Utrwalone słownictwo często było powtarzane na lekcjach. W tym celu

nauczyciele przygotowywali specjalne ćwiczenia leksykalne, których zadaniem było pokazanie nowych wyrazów w różnych kontekstach³⁴.

Podobnie jak w przypadku słownictwa, nauczanie gramatyki także obejmowało trzy etapy. Rozpoczynano od prezentacji struktur, czyli wprowadzenia umożliwiającego uczącym się zapoznanie się z ich budową, znaczeniem oraz funkcjami. Następnie był czas na utrwalenie struktur, czyli działania mające na celu zautomatyzowanie prawidłowego posługiwania się nimi. Na koniec przechodzono do prób posługiwania się strukturami w kontekstach komunikacyjnych, czyli stosowania ich w praktyce³⁵.

Prezentacji zagadnienia gramatycznego dokonywano w dwojaki sposób. Pierwszy z nich sprowadzał się do wyjaśnienia zasady gramatycznej i przeprowadzenia ćwiczeń automatyzujących jej użycie. Drugi polegał na przedstawieniu odpowiednio dobranych materiałów ilustrujących, na podstawie których uczący się sami starali się sformułować zasadę. Dopiero po sformułowaniu reguły przechodzono do ćwiczeń automatyzujących. Pierwszy sposób nosi nazwę dedukcyjnego, drugi indukcyjnego³⁶.

Najprostszym ćwiczeniem automatyzującym było powtarzanie, czyli imitacja. Polegało ono na tym, że studenci w grupach lub pojedynczo powtarzali nową strukturę. Kolejnym typem ćwiczeń były rozmaite ćwiczenia substytucyjne. Ich wykonanie polegało na powtarzaniu tej samej struktury ze zmieniającym się wypełnieniem leksykalnym. W celu zautomatyzowania poznanych

³⁴ J. Michowicz, Główne ogniwa dydaktyczne w procesie nauczania języka polskiego jako obcego, [w:] J. Mączyński, J. Michowicz (red.), Kształcenie polonistyczne cudzoziemców. Studia i materiały, Łódź 1987, s. 33.

⁵⁵ J. Wencel, Z historii nauczania języka polskiego jako obcego w Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców w Uniwersytecie Łódzkim, (w:] Materiały na konferencję na temat: „Programy nauczania języka polskiego jako obcego". Łódź 1980, s. 7.

³⁶ A. Seretny, E. Lipińska, ABC..., s. 120.