2278216001

Dalszy krok na tej drodze stanowił wydany w początkach XIX wieku Kodeks Cywilny Napoleona, który ograniczał władzę ojca i poprawiał sytuację prawną dziecka.

Również w XIX w. odnotowano liczne przypadki zagrażające dzieciom (wysoka śmiertelność, wzrost przestępczości, wyniszczająca praca matek, zaniedbania itd.), co wpłynęło na powstanie licznych organizacji religijnych i świeckich walczących o prawa dziecka ²⁵ Na przykład w 1876 r. we Francji powstało Towarzystwo Narodowe Przyjaciół Dzieci (odegrało ważną rolę nie tylko we Francji), a w Anglii Stowarzyszenie Dobroczynności.

W XIX wieku ukazała się również ustawa zabraniająca zatrudniania małych dzieci w fabrykach, kopalniach i w rolnictwie. Dziecko jako istotę niedojrzałą fizycznie i społecznie uznano za przedmiot szczególnej ochrony, zalecając równocześnie utworzenie kategorii praw niezbędnych każdego dziecka.²⁶

Zmienił się również stopniowo stosunek do przestępczości nieletnich - odpowiedzialność karną zaczęto egzekwować w zależności od wieku oraz stopnia rozwoju psychofizycznego i społecznego dziecka.

W Anglii, a stopniowo i w innych krajach europejskich, odpowiednimi aktami prawnymi ustalono kary dla osób źle obchodzących się z dziećmi do lat 16 lub zaniedbujących obowiązki rodzicielskie.

Upowszechnienie idei praw dziecka i ich ochrony dokonało się już na przełomie XIX i XX wieku. W pracach nad prawnym uregulowaniem sytuacji dziecka wychodzono z założenia, że dziecko, podobnie jak człowiek dorosły, posiada określone prawa, które powinny być objęte ochroną.²⁷

2. Prawa dziecka w teorii i praktyce pedagogicznej XX i początkach XXI wieku

Wraz z ukazaniem się w roku 1900 książki szwedzkiej pisarki Hellen Key Stulecie dziecka zrodziła się nadzieja, że nowy wiek stworzy wszystkim dzieciom lepsze warunki do rozwoju, przyczyni się do ich szczęśliwego dzieciństwa.

Ewolucja myśli pedagogicznej (i prawnej) stworzyła podstawy do uwzględnienia praw dziecka w normach prawnych, a jej rozwój przyczynił się do odmiennego od dotychczas przyjętego traktowania dziecka, jako podmiotu, a nie przedmiotu wszelkich oddziaływań wychowawczych, co znalazło swój wyraz na gruncie nauk pedagogicznych w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku w koncepcji „nowego wychowania" uznającej odrębną naturę każdego dziecka, odrębność jego psychiki, a także, jak pisze Krzysztof Jakubiak, jego prawa do własnego życia psychicznego, prawa nie

²⁵M. Balcerek, 1986: Prawa dziecka, Warszawa, s. 53-55. ^Tamże, s. 56-57.

²⁷E. Kantowicz, 1995: Pedagogiczne aspekty..., s. 11.

15