2525392910

dową rezydencji w stylu dojrzałego baroku zajął się Jan Jacek Tarnowski.

Częstymi gośćmi na zamku dzikowskim w epoce Oświecenia byli m in. szwagier Jana Jacka Tadeusz Czacki i sam Hugo Kołłątaj. Początek XIX wieku w Europie związany jest z wojnami napoleońskimi. W roku 1809, w czasach Księstwa Warszawskiego, na czele wojsk polskich przybywa na ziemię tarnobrzeską wsławiony w bojach książę Józef Poniatowski, by stąd kierować działaniami wojsk polskich przeciw armii austriackiej. Wydaje się, iż był to główny powód, dla którego, po opuszczeniu miasta przez wojska polskie, Austriacy spalili je wraz z zamkiem.

Dwadzieścia lat później odbudową rezydencji zajął się Jan Feliks Tarnowski, senator Królestwa Polskiego, który po upadku w 1831 roku Powstania Listopadowego przeniósł się na stałe z Warszawy do Dzikowa. Odtąd też aż do 1944 roku zamek w Dzikowie był nieprzerwanie zamieszkały.

Jan Feliks dal początek słynnej w Europie kolekcji dzikowskiej. Za przełomową datę w jej powstaniu uważa się powszechnie rok 1800, kiedy to wraz z żoną, znaną malarką Walerią Stroynowską i teściem Walerianem Stroyno-wskim, udał się w podróż do Włoch. Przywieźli stamtąd wiele znakomitych dzieł sztuki. W kolekcji dzikowskiej znajdowały się tak wielkie dzieła jak "Matka Zbawiciela" Reniego, "Chrystus" Tycjana, "Królowa angielska" Van Dycka, "Lisowczyk" Rembrandta oraz dzieła innych mistrzów - Corregia, Dominikana, Karaszowa, Rubensa. Kolekcja słynęła ze znakomitego gabinetu miniatur wszystkich powszechnie znanych osobistości z czasów panowania Stanisława Augusta, pędzla Wincentego de Lesseur Lesserowicza i pani Le Brun. Znajdowało się tu wiele rzeźb, z których za najsłynniejszą uchodził "Perseusz" wielkiego włoskiego mistrza Antonio Canovv. Inną część zbiorów dzikowskich stanowiły archiwum i biblioteka. Zaopatrzone w papiery rodzinne Leliwitów, posiadały także bogate księgozbiory cystersów z Oliwy', część biblioteki samego Stefana Batorego, księgozbiory Hieronima i Waleriana Stroynowskich oraz woluminy pochodzące z biblioteki pojezuickiej w Sandomierzu. Wiele z nich to unikatowe białe kruki; jak np. komplet dzieł wybitnego gdańskiego astronoma Jana Heweliusza, bezcenny herbarz Jana Gorczyna, pierwsze wydania dzieł Reja, Kochanowskiego, Bielskiego, Paprockiego.

Wśród rękopisów do najcenniejszych należały: Statut z 1505 roku kanclerza Jana Laskiego, XIIl-wieczna kronika mistrza Wincentego Kadłubka. XIV-wiecznv Statut Wiślicki z czasów panowania Kazimierza Wielkiego, czy korespondencja hetmana Jana Tarnowskiego, m.in. z Janem Dantyszkiem. Kilkadziesiąt lat później kolekcję zasilił rękopis "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Nadmienić należy, że kolekcja dzikowska zawsze otaczana była troskliwą opieką ze strony właścicieli, nie szczędzących sił i środków na jej

- 12 -