2525393896

:138 M. Orzechowski

imperializmu nie może być mowy o rozwiązaniu problemów narodowościowych.

W pierwszych latach po podziale Śląska partia komunistyczna ze szczególną siłą podkreśla swe zdecydowanie wrogie stanowisko wobec prób rozwiązania kwestii górnośląskiej przez przyłączenie całego Górnego Śląska do kapitalistycznej Polski czy kapitalistycznych Niemiec. W latach 1922—1924 jej własny pozytywny program jest niezwykle ogólnikowy. Sprowadza się on do głoszenia tezy, że rewolucja proletariacka i dyktatura proletariatu, a nie polski czy niemiecki nacjonalizm, nie fałszywa faszystowska teoria rasowa wskazują drogi narodowego i społecznego wyzwolenia Górnego Śląska. Komuniści głoszą — w języku polskim i niemieckim — że po zdobyciu władzy „wyrwiemy słupy graniczne i w braterskim związku republik radzieckich wszystkim mniejszościom narodowym damy pełne prawa..²⁷ W tym okresie w żadnym z dostępnych nam w tej chwili dokumentów partii nie znajdziemy leninowskiej tezy o prawie narodów do samostanowienia o sobie. Złożyło się na to według mojego przekonania wiele powodów. Poważną rolę odgrywała niedojrzałość partii, żywe jeszcze wspomnienia okresu powstań i plebiscytu oraz zajmowanej wtedy postawy. Były jednak i motywy chyba znacznie poważniejsze. Ignorowanie prawa narodów do samostanowienia o sobie było, jak się wydaje, wyrazem pewnego ulegania nastrojom nacjonalistycznym, szeroko ogarniającym całe Niemcy, a w tym także i Górny Śląsk. Świadczyć może np. o tym postawa K. Radka i jego artykuły o L. Schlageterze²⁸. Partia obawiała się — zresztą nie bez podstaw — iż wyraźne postawienie kwestii samostanowienia może utrudnić jej kontakt z niemieckimi masami pracującymi, uczynić ją niepopularną i niezdolną do szerokiego oddziaływania. Są to jednak tylko hipotezy. Ich przyjęcie lub odrzucenie wymagać będzie jeszcze dodatkowych dociekań.

Pewne nowe momenty w podejściu komunistów do sprawy górnośląskiej pojawiają się w 1925 r. w związku z Locarno. Tak np. w sierpniu 1925 r. na polsko-niemieckim robotniczym zebraniu w Berlinie A. Jadasch wyraźnie mówi o prawie narodów do samostanowienia o sobie, podkreślając, że konsekwentnie bronią go tylko komuniści, że jego urzeczywistnienie będzie możliwe w rezultacie rewolucji proletariackiej w Niemczech i w Polsce²⁹. 24 XI 1925 r. E. Thalmann na forum parlamentu Rzeszy (w czasie dyskusji nad układami lokarneńskimi) oświadczył, że Między-

²⁷    Der oberschlesische Bauernkongress (AZ, 13 VI 1924).

²⁸    Por. A. Len' owi c z, Na II Zjeździe KPRP (Wspomnienia uczestnika) (Z pola walki, 1958, nr 2, s. 144—145).

²⁰ Gegen deutsch-polnischen Zollkrieg und Optantenelend (AZ. 19 VIII 1925).