2711905514

250 Hubert L. Oczkowski

scencji (zwana resztkową) jest równa zeru. Dodatkowe badania struktury ceramiki są w stanie dostarczyć argumenty weryfikujące założenie o zastosowaniu wysokiej temperatury podczas jej produkcji. W przypadku datowania metodą luminescencyjną warstw sedymentacyjnych, upływ czasu liczymy od momentu przykrycia tej warstwy przez następną, co prowadzi do przerwania nasłonecznienia datowanego materiału i określa początek ponownej akumulacji energii wzbudzenia promieniowania jonizacyjnego. Z założenia, datowanie warstw sedymentacyjnych opieramy na zjawisku optycznego wygaszania sygnału uprzednio zakumulowanej luminescencji w minerale.

Wiadomo jednak, że oświetlenie materiału odpowiada nie tylko za optyczne wygaszanie. Towarzyszą temu procesy transferu, prowadzące między innymi do redystrybucji nośników do różnych pułapek oraz oczywiście zjawisko promienistej rekombinacji - OSL. Intensywność tych elementarnych procesów zależy od natężenia oświetlenia oraz od rozkładu widmowego światła. Z punktu widzenia datowania istotny jest fakt, że w porównaniu do wygrzewania materiału, efektywność wygaszania optycznego jest mniejsza. W zjawisku TL, pułapki już po pierwszym pomiarze krzywej jarzenia nie ujawniają swej obecności w powtórnym pomiarze (są nieobsa-dzone). Inaczej jest w przypadku wygaszania optycznego. Pomiar krzywej jarzenia przeprowadzony po dowolnie długim wygaszaniu optycznym wykazuje zjawisko resztkowej TL. Zatem, przynajmniej część pułapek pozostaje obsadzona nośnikami nadmiarowymi. Na szczęście, koncentracje tych nośników nie są zbyt wielkie. Praktyka w tym względzie pozwala, z wieloma zastrzeżeniami i jedynie dla przykładu, odnieść wartość resztkowej TL do konieczności „odmłodzenia” osadu o rząd wielkości do około 10 000 lat. Należy podkreślić, że jest to tylko oszacowanie i to odnoszące się do doskonale wygaszonego optycznie materiału, czyli do przypadku rzeczywiście resztkowej luminescencji, nie zaś materiału częściowo wygaszonego z tej racji, że jego kontakt ze światłem słonecznym był ograniczony lub w skrajnym przypadku żaden.

Z uwagi na zjawisko resztkowej luminescencji, w datowaniu warstw sedymentacyjnych metodą TL stosuje się optyczne wygaszanie badanych próbek w laboratorium, pomiary resztkowej luminescencji zakumulowanej oraz metodę regeneracyjną do określenia dawki równoważnej. W tej metodzie datowany materiał jest w laboratorium wygaszany optycznie do poziomu resztkowej luminescencji. Stosuje się tu symulator światła słonecznego lub nasłonecznienie. Następnie, „optycznie wygaszone” próbki poddawane są działaniu promieniowania jądrowego (z kalibrowanego źródła) tak, aby odtworzyć poziom naturalnej luminescencji, i tym samym określić dawkę naturalnego promieniowania jądrowego odpowiedzialnego za luminescencję akumu-lowaną. Ta procedura pozwala uwzględnić ograniczoną efektywność optycznego wygaszania sygnału TL.

W przypadku metody regeneracyjnej TL zakładamy, że proces wygaszania przez nasłonecznienie podczas transportu materiału miał optymalne warunki, a wartość resztkowej luminescencji w momencie przykrycia przez następną warstwę była możliwie najniższa. Jest to założenie słabsze od (3), niemniej nadal restrykcyjne. Można