2711905742

204 Przemysław Śleszyński

Tym samym badanie ma istotny aspekt praktyczny, gdyż pozwala na porównanie dekoncentrującej się po 1989 r. struktury przestrzennej i regionalnej ośrodków decyzyjnych z obowiązującym od niedawna podziałem terytorialnym.

Znaczenie danego ośrodka zarządzania i funkcji kontrolnych w strukturze i hierarchii administracyjnej zasługuje na szczególne zwrócenie uwagi. Występowanie funkcji gospodarczych w ośrodkach administracyjnych wskazywać powinno na powiązanie tych dwóch zjawisk. Nie zawsze tak się dzieje, między innymi wiele siedzib przedsiębiorstw przemysłowych znajduje się w miastach powiatowych, a nie wojewódzkich i nie ma to związku ze statusem administracyjnym. Istotnym zagadnieniem, które należy przedyskutować, są także różnice pomiędzy rozmieszczeniem siedzib zarządów przedsiębiorstw na jednym poziomie hierarchii administracyjnej (przede wszystkim wojewódzkiej, a także powiatowej).

Badania prowadzono w podziale głównie na sekcje EKD (Europejskiej Klasyfikacji Działalności Gospodarczej; opis w tabeli 3) oraz strukturę własnościową, ponadto przeanalizowano pokrótce przestrzenne aspekty eksportu przedsiębiorstw i zatrudnienia.

Do badań wykorzystano Listę 500 (2001), czyli listę 500 największych pod względem przychodów przedsiębiorstw w Polsce, opublikowaną po raz trzeci przez dziennik „Rzeczpospolita” w maju 2001 r. Analiza ta została przygotowana przez zespół pracowników Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN oraz Centrum Informacji Gospodarczej Ministerstwa Gospodarki. Jako miarę wielkości firmy przyjęto jednak nie jak w źródle - przychody z działalności podstawowej, ale przychody z całokształtu działalności. W przypadku większości przedsiębiorstw były to przychody ze sprzedaży (produktów, towarów i materiałów), z pozostałych przychodów operacyjnych oraz przychodów finansowych. W przypadku przedsiębiorstw z sektora finansowego były to: przychody z operacji finansowych i wymiany walut (banki), składki brutto przypisane w roku podatkowym i przychody z działalności lokacyjnej (firmy ubezpieczeniowe).

Zastosowanie kryterium wielkości przychodów ma swoje wyraźne zalety w stosunku do kryterium liczby przedsiębiorstw, które jako główne było stosowane we wzmiankowanych badaniach B. Wyżnikiewicza (1997), R. Guzika i K. Gwosdza (2000) oraz E. Nowosielskiej (2001). Przede wszystkim pozwala na porównanie rzeczywistej „siły ekonomicznej” wielkich przedsiębiorstw w danym regionie (obszarze). W niniejszej analizie zastosowano obydwa podejścia, drugie z wymienionych traktując jako uzupełniające.

Lista za rok 2000, zdaniem zespołu opracowującego (Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Centrum Informacji Gospodarczej Ministerstwa Gospodarki), jest stosunkowo kompletna; nie znalazło się na niej zaledwie około 5 przedsiębiorstw potencjalnie z pierwszej „setki” (m.in. General Motors Poland, Nadwiślański Węgiel SA oraz Gas Trading). Nieuwzględnionych zostało także około 20 podmiotów takich jak uczelnie (m.in. Uniwersytet Warszawski), kasy chorych (5 z nich znalazłoby się w pierwszej „setce”, np. Mazowiecka Kasa Chorych z przychodami w wysokości 3,1 mld zl znalazłaby się na 27 miejscu) oraz agencje rządowe.