2711905777

222

Przemysław Śleszyński

biorstw w większe holdingi i korporacje zaburzają ten układ, gdyż w ich wyniku likwidacji ulegają dotychczasowe siedziby przedsiębiorstw. W przypadku Polski było to np. połączenie się w 1999 r. Petrochemii Płock SA (największej polskiej rafinerii i producenta petrochemikaliów) oraz Centrali Produktów Naftowych CPN SA (głównego krajowego dystrybutora paliw), w wyniku czego powstało przedsiębiorstwo największe pod względem wielkości przychodów z siedzibą w Płocku. Z drugiej strony nie brak przykładów na tendencje odwrotne wśród wielu przedsiębiorstw budowlanych i przemysłowych w początkowym okresie transformacji (np. restrukturyzacja monopolistycznego producenta alkoholi Polmos, przedsiębiorstwa branży wydobywczej i budowlano-montażowej), choć od połowy lat 90. obserwowany jest wśród wielu tych samych przedsiębiorstw powrót do konsolidacji. Wywarła ona istotny wpływ na wysoką koncentrację siedzib przedsiębiorstw w 2000 r. w obrębie aglomeracji katowickiej, a także warszawskiej, zaś w mniejszym stopniu krakowskiej, poznańskiej, gdańskiej i wrocławskiej. Koncentracja siedzib przedsiębiorstw produkcyjnych w analizowanych ośrodkach w części spowodowana jest napływem inwestycji zagranicznych, w tym powstaniem inwestycji typu greenfield.

Zagadnienie rozmieszczenia siedzib przedsiębiorstw w odniesieniu do sektora usługowego w warunkach polskich zostało objaśnione przez E. Nowosielską (2001), która wskazuje na dwie znane prawidłowości związane z klasycznymi teoriami lokalizacji działalności usługowej: im większe miasto, tym wyższego rzędu usługi oraz im większe miasto, tym ogólnie więcej usług. Prawidłowości te, tłumaczące większość spotykanych układów rozmieszczenia siedzib przedsiębiorstw sektora usługowego, wynikają z założenia, że większe miasto ze względu na silniejszy popyt jest w stanie utrzymać usługi wyższe, a więc kosztowniejsze. W przypadku części firm sektora usługowego jest to jednak wyjaśnienie niepełne i warto je poszerzyć o inne zagadnienia. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na zasygnalizowane wcześniej tendencje konsolidacyjne we współczesnym świecie, w tym rozwój wielkich korporacji i holdingów. W przypadku specyfiki Polski, można rozróżnić tutaj dwie grupy zagadnień:

-    konsolidację istniejących przedsiębiorstw, powodowaną najczęściej optymalizacją działalności (zatrudnienie, rynki zbytu, koszty obsługi administracyjno-finansowej, działanie i wymogi w warunkach konkurencji - w tym „przyjazne” fuzje i „wrogie” przejęcia, itd.);

-    inwestycje zagraniczne związane z wkraczaniem ustabilizowanych (z polskiego punktu widzenia) korporacji handlowo-usługowych.

Powstawanie dużych przedsiębiorstw z mniejszych oddziałuje dwustronnie: dotychczasowe główne siedziby przedsiębiorstw są likwidowane i spada ich ranga (zazwyczaj stają się siedzibami zarządów filii, oddziałów, itp.), a równocześnie wzrasta znaczenie ośrodka zarządzania, w którym ma główną siedzibę skonsolidowane przedsiębiorstwo. Ma to szczególne znaczenie w przypadku łączenia się firm znajdujących się na niższych szczeblach hierarchii administracyjnej, gdyż z małego miasta „ucieka” ważne źródło dochodów ze względu na przeniesienie miejsca płacenia podatków oraz miejsca zapadania kluczowych decyzji finansowych, zmniejsza się też na