2795179495

epizodów z Nędzników, przedstawiających z chwytającym za serce współczuciem los biednych dzieci. Paryski ulicznik Ga-vrcche i mała sierotka Kozeta zbliżyli się w Polsc? do młodych czytelników poorzez liczne popularne edycje wspomnianych rozdziałów z tej społecznej powieści.

Pierwsze kompletne wydanie Baśni Perraulta w opracowaniu Panny Januszewskiej ukazało się z pięknymi ilustracjami Janusza Grabia*skiego w 1961 r. Były w w. X’X poiedyncze wydania „Paśni" i sygnalizowana przez Fstreichera Czerwona czaneczka, ale mimo to zna<omość folkloru francuskiego mało była rozpowszechniona w Polsce przed przekładem Januszewskiej. Tu należy też wymienić nazwisko Pawła Delarue’go, współczesnego etnografa francuskiego, którego wvbór ludowych baśni francuskich został przełożony na język polski w 1953 r.

0    wartości zbioru niech świadczy fakt. że przekładu dokonał S. Dygat. Pod tytułem zapożyczonym z oryginału francuskiego (Miłość trzech pomarańcz) tłumacz wybrał z francuskiego zbioru 18 bajek, pochodzących z różnych prowincji francuskich. wzbogacając niezwykle stan polskiej dziecinnej biblioteczki. Nastała zresztą moda wychodzenia z kręgu folkloru europejskiego i zaczęto sięgać do zbiorów h~śni trtccieco świata. J. Dackiewicz. znana tłumaczka staro'roncuskiej literatury dała w 1963 r. przekład zbioru baśni afrykańskich z tekstu francuskiego G. Vallerey. Wracajac jednak do folkloru francuskiego odgrzebano zapomniany zbiór francuskich ludowych podań, wydany w XIX w. przez George Sand. Mówiący dąb nie wzbudzi! jednak takiego uznania, jak Kot w butach i inne baśnie Perraulta.

Z pisarzy XIX w. wszedł również na polskie półki księgarskie życzliwy ludziom i zwierzętom Alfons Daudet, tak odmienny w nastroju od ponurych pisarzy francuskiego naturalizmu, do których z racji pewnych swych powieści bywa zaliczany. Lisfy z mojego toiatraka i cała seria przygód Tartarena z Taraskonu wydane w nowym przekładzie ze wstępem

1    objaśnieniami stanowiły i zabawną lekturę, i pożyteczne wprowadzenie do specyficznego klimatu francuskiej literatury. Ze współczesnych naturalizmowi mniej znanych pisarzy fran-rus^ich. do których sięoali polscy tłumacze należy zaliczyć Ludwika Gallet. Jego powieść historyczna Kapitan Czart, wydana po wojnie w dawnym przekładzie, wzbudziła zrozumiale zainteresowanie, bowiem postacią centralną przygód był Cyrano de Bergerac, słynny zabijaka z pierwszej po»owy XVII w., poeta i filozof, znany z popularnej komedii Fdmun-da Rostanda. która w wersji filmowej dotarła do szerokich rzesz młodzieży polskiej.

Równolegle do wznowień i przedruków starszej literatury francuskiej zaczęto wkrótce po drugiej wojnie sięgać i do wsoółczesnych autorów. Spośród pisarzy, którzy, tworząc w zasadzie dla dorosłego odbiorcy, nie zapominali i o dzieciach, na półki polskich bibliotek dostali się: Claude Avcline, Pierre Gamarra, Claude Roy i Saint Exupćry.

Paieczki Aveline’a dowcipnie tłumaczone przez L. J. Kerna dotarły do Polski już w 1957 r. (Historyjki o lwie, słoniu, o kotku i kilku innych w środku). Reprezentują dział tej zabawnej fantastyki zwierzęcej, którą dzieci odbierają doskonale, rozumiejąc dowcipne pure nonsensy. Powiastka o murzynku, któ. ry wypiwszy spreparowany w laboratorium eliksir zmienił barwę skóry (Dziume przygody małego murzynka), to opowieść o głębszym podtekście społecznym, nasuwająca czytelnikowi przekonanie o niesprawiedliwości wszelkich dyskryminacji rasowych.

Wśród starszych czytelników trwale powodzenie ma wydana wielokrotnie baśń pisarza-lotnika otoczonego aureolą bohaterstwa. Antoine de Saint Exupćry napisał w trudnych latach wojny fantastyczne opowiadanie o spotkaniu pilota, zmuszonego lądować na pustyni, z przybyszem z innej planety. Rozmowy lotnika z „małym księciem” zmuszają do zastanowienia się nad wieloma problemami naszego, zdawałoby się oczywistego postępowania, w różnych okolicznościach — dziwny chłopczyk patrzy na zjawiska ziemskie z innej perspektywy i przewartościowanie ludzkiego sposobu bycia nadaje tej poetyckiej baśni niezwykłą atmosferę.

W zupełnie inny klimat wprowadza czytelników Pierre Ga-marra, redaktor paryskiej „Europę", znany w Polsce z przekładów jego powieści dla dorosłych. Dla dzieci polskich została w 1959 r. przełożona jego baśń o Zaczarowanych wyrazach. Z powieści Gamarry udostępniono dzieciom polskim Tajemnicą rzeki Mrówki, niestety spolszczoną, tb znaczy przeniesioną w realia polskiej prowincji, co odebrało książce specyficzny smak lokalnego kolorytu, zawsze interesujący dla młodych i starszych czytelników.

Starszą młodzież bardziej od na wpół fantastycznych opowiadań interesuje rzeczywista przygoda mocno osadzona w realiach bądź historycznych, bądź współczesnych. Jeżeli chodzi o powieść historyczną, to trwałym powodzeniem do dziś cieszą się wielcy pisarze XIX wieku. Znikł tylko z półek księgarskich cykl napoleońskich powieści spółki autorskiej Erckmann-Chatrian, o której wspomniano na początku.

Pojawiają się w omawianym okresie nowe pozycje. Nie będą to już owe kilkutomowe, nieraz rozwlekłe epopeje, ale krótkie teksty opowiadające o przygodzie, która rozwinie się na tle interesująco naszkicowanej informacji o dawnych czasach. Ważniejszy od „tła” będzie zawsze element sensacyjnego przeżycia bohaterów. Tak dzieje się np. w interesującym wydaniu M. Rouze*go W zatopionym lesie. Grupa przyjaciół za pozwoleniem rodziców spędza ostatni tydzień wakacji na campingu obok położonego na wyspie opactwa Saint Michel. Zwiedzając zabytek dostają się niedozwolonym przejściem do biegnącego pod dnem morza korytarza, który prowadzi ich przez szczątki przedhistorycznego lasu, gdzie odnajdują stare rzymskie monety. Szczęśliwie odnalazłszy wyjście na ziemię, wstrząśnięci niezwykłym przeżyciem trafiają do rzeczywistości, ponieważ ojciec jednego z nich projektuje budowę wielkiej zapory o niezwykłych perspektywach dla przemysłu w tej okolicy. Tak więc Rouzć potrafił w tej interesującej powieści zmieścić i ciekawe informacje z czasów zamierzchłych, i perspektywy postępu nowoczesnej techniki.

Inną, równie interesującą dla młodzieży dziedzinę wybrał Jean 011ivier, dając w Kuglarzach obrazki z przeszłości adeptów trudnej sztuki cyrkowej, pogardzanej przez elitę, a tak popularnej wśród szerokich mas dawniej i dziś. Do tematyki cyrkowej nawiązuje też Teldy Naim Robert w Tajemnicy cyrku Pedroni każąc staremu koniowi (chwyt przypominający wiek XIX) opowiadać o niełatwym życiu artystów areny. Autorka licznych powieści historycznych dla młodzieży, zmarła parę lat temu Lea Pelletier znana była pod pseudonimem George Nigremont. Niestety, tylko jedna z jej powieści, i to nie najlepsza, została przełożona na język polski. Niezwykli

101