2906542848

164 I. BORKOWSKA [6]

zagadnienia. Proces syntezy białek mózgowych jest ściśle uzależniony od transportu aminokwasów poprzez barierę krwiomózgową, od wewnątrzkomórkowej kompartamentacji, a także od różnic w stężeniu aminokwasów w zależności od obszaru mózgu. Ze względu na złożoność każdego z tych procesów, badania są szczególnie trudne, a wyniki często kontrowersyjne.

Jak wynika z dotychczasowych obserwacji, przechodzenie aminokwasów przez barierę krwiomózgową jest uzależnione od chemicznego charakteru aminokwasu oraz od stężenia poszczególnych aminokwasów we krwi. Aminokwasy obojętne o długim łańcuchu alifatycznym łatwiej przechodzą do mózgu w porównaniu z pozostałymi aminokwasami. Ponadto w szybkości przechodzenia przez barierę krwiomózgową istotne znaczenie posiada mechanizm kompetycyjnego hamowania jednego aminokwasu przez inny (51—59).

Jest faktem bezspornym, że przy wysokim stężeniu fenyloalaniny zmienia się poziom puli wolnych aminokwasów w mózgu (43, 44, 47, 49, 60, 61, 62). Obserwuje się wyraźny spadek wewnątrzkomórkowej zawartości aminokwasów, przede wszystkim leucyny, izoleucyny, waliny, tryp-tofanu i metioniny (47,60). Fenyloalanina hamuje bowiem transport aminokwasów do wnętrza komórki mózgowej, co wykazano zarówno żn vitro (59, 63, 64, 65), jak i in vivo (66). Dotyczy to szczególnie transportu aminokwasów obojętnych o długim łańcuchu alifatycznym oraz tyrozyny (67). Co więcej stwierdzono, że nadmiar fenyloalaniny powoduje nie tylko zaburzenie procesu przenikania powyższych aminokwasów do wnętrza komórki, lecz również ich ucieczkę z mózgu (47, 61). Tak więc hyperfeny-loalaninemia pociąga za sobą znamienne zmiany w metabolizmie leucyny, izoleucyny, tyrozyny, waliny, tryptofanu i metioniny. Warto zauważyć, że są to aminokwasy, których stężenie w mózgu jest bardzo niskie. Zdaniem wielu autorów, spadek wewnątrzkomórkowego stężenia aminokwasów jest podstawowym powodem zahamowanej syntezy białka w hyper-fenyloalaninemii (48, 60, 61, 62).

Równocześnie zwrócono uwagę na polirybosomy komórek mózgu, które charakteryzują się małą stabilnością w porównaniu z polisomami innych tkanek zwierzęcych (68, 69). Okazało się, że podanie fenyloalaniny w badaniach in vivo powoduje ich szybką dezagregację (61, 62, 70). Zjawisko to występuje w mózgu niedojrzałym, szczególnie w obszarze kory mózgowej młodych zwierząt (71).

Zdaniem niektórych autorów dezagregacja polirybosomów jest wynikiem rybonukleolitycznej aktywności, która wzrasta w hyperfenyłoalani-nemii (72). Odmienne wnioski wypływają z pracy, w której udowodniono, ze obserwowany rozpad polisomów zachodził niezależnie od hydrolityczne-go działania rybonukleazy, a gromadzące się w cytoplazmie monoryboso-my były nieaktywne, tzn. niezwiązane ani z mRNA, ani z peptydylo-tRNA (71). Wskazywać to może, że fenyloalanina nie wpływa bezpośrednio na