2910489786

Egon Schmuck

Zabawa i zabawka jako produkty cywilizacji

Rozpatrując zabawkę w kontekście cywilizacyjnym trzeba zaznaczyć, ie powstaje ona w wyniku rozwoju technicznego (od prostych zabawek drewnianych do zabawek typu High--Tech). Na rynku gospodarczym traktowana jest przede wszystkim jako źródło korzyści materialnych. Kulturowy aspekt zabawki pozwala zauważyć pewną różnicę w funkcji, jaką widzą w zabawce jej nabywcy (dorośli) i użytkownicy (dzieci).

W procesie kulturowych przeobrażeń zmieniają się również zabawy i zabawki. Łączy się to z nowymi funkcjami rodziny oraz zmianami relacji między trzema podstawowych formami aktywności człowieka: pracą, nauką i zabawą. Na przykład w społeczeństwie industrialnym główną formą ludzkiej aktywności stała się praca. Ale cała nasza kultura wywodzi się przecież z zabawy. Można więc przypuszczać, że kiedy w przyszłości zwiększać się będzie ilość czasu wolnego, wówczas z powrotem zyska na znaczeniu kultura zabawy.

Zabawa i zabawka jako produkty cywilizacji nie powinny przyczyniać się do zubożenia kultury. Stanowią one istotny składnik kulturowego dziedzictwa i oddziałują twórczo na kulturową rzeczywistość. Zabawka nie może być traktowana jedynie jako artykuł rynkowy, którego popyt zależy od preferencji pedagogicznych i możliwości finansowych dorosłych.

Zabaw kę należy widzieć przede wszystkim jako przedmiot cło zabawy, któiy cłajc możliw ość zdobywania wiedzy i doświadczenia, kształtuje umiejętności i sprawności, pobudza aktywność poznawczą, twórczą, ruchową, wspomagając społeczny i emocjonalny rozwój dziecka.

Według Briana Sutton-Smitha, we współczesnym, nastawionym na posiadanie społe-

Dr hab. Egon Schmuck jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Uniwersytetu w Erfurde, od 1996 pełni obowiqzki sekretarza generalnego International Council (or Children's

Play (ICCP)

czeiistwie zabawka oferowana przez projektantów i producentów' świadczy częściej o dążeniu do kształtowania pożądanych z punktu widzenia jej twórców zachowań konsumenckich, niż znajomości rozwoju dziecka. We współczesnej rodzinie zabawka funkcjonuje jako wymiana obowiązku i zabawy. Przywoływany autor zwraca ponadto uwagę na funkcję zabawki jako przedmiotu zapewniającego samodzielne zajęcie się dziecka w czasie wolnym. Zabawka służy więc samoedukacji dziecka, ale zarazem staje się przyczyną jego izolacji. Sytuację takiego dziecka można określić następująco: „Chcemy ci podarować zabawkę, ponieważ cię lubimy i chcemy cię mieć blisko siebie, ale teraz idź i się nią pobaw”.

Konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na zabawę i zabawkę wynika z następujących powodów':