2918586972

67

fOTOGRAFICZNE GATUNKI DZIENNIKARSKIE...

samodzielny gatunek z jego podgatunkami: informacyjnymi (fotografią prasową, fotokroniką) i publicystycznymi (infografią, fotoreportażem¹⁵, fotomontażem, pictorialem).

Fotografia dziennikarska równolegle rozwijała się z fotografią o charakterze dokumentalnym. Tradycje fotografii dziennikarskiej sięgają roku 1842 roku, a więc trzy lata po ogłoszeniu techniki fotograficznej przez Da-guerre’a, kiedy to zaczęto umieszczać w The Illustrated London News pierwsze ilustracje sporządzone według zdjęć¹⁶. Natomiast za pierwszą fotografię dokumentalną można uznać zdjęcie dagerotypowe pt. „Zmiana warty w Tuileries” anonimowego autora z 1842 roku: na pierwszym planie widać w pełnym świetle umundurowanych żołnierzy podczas musztry na placu przed pałacem Tuileries w Paryżu, rozstawionych równo w kilku szeregach jak figurki na szachownicy¹⁷. Zdjęcie to informuje o zdarzeniu i realizacji określonego celu, zatrzymuje czas, pokazuje niezaprzeczalnie, że coś miało miejsce naprawdę. Fotografia ta jest jedną z nielicznych, uwieczniających pałac Katarzyny Medycejskiej, który spłonął w 1871 roku w czasie Komuny Paryskiej. Do dziś zachowały się jego fragmenty, otacza je założony w 1889 roku ogród Tuileries¹⁸. Pałacu nie ma, ale fotografia została (dokument)¹⁹.

Fotografia dziennikarska jest gatunkiem, wzbogacającym wizualnie prawdę tekstów pisanych²⁰ („proszę, tak oto wygląda miejsce i ludzie, o których informuję”), pokazuje rzeczywistość, informuje o niej niewerbalnie. Termin „fotografia dziennikarska” potraktujmy więc jako pochodny pojęcia „fotografia dokumentalna”, obie bowiem mają wartość dokumentu. Nie można tego pojęcia do końca traktować historycznie tym bardziej, że żyje ono nieustannie w świadomości praktyków fotografii oraz odbiorców, którzy fotografię tak dziennikarską jak dokumentalną odczytują dosłownie jako rzeczywistość zatrzymaną w kadrze, będącą znakiem czasu i świadectwem rzeczywistości²¹, odcinają się od wszelkich eksperymentów i sztuki szc: „fotografię dzieli się zazwyczaj (jest to oczywiście, tylko jeden z możliwych i funkcjonujących podziałów) na dokument (obiektywność, rzeczywistość, prawda, nauka) lub sztukę (doznania estetyczne, szeroko rozumiane poszukiwania twórcze)” (podkr. KWZ).

¹⁵    We wcześniejszym podziale błędnic umieszczono infografię i fotoreportaż w grupie gatunków informacyjnych. Oba te podgatunki fotografii dziennikarskiej obecnie zaszeregowuję do grupy gatunków publicystycznych, ponieważ są indywidualnym spojrzeniem autora na prezentowany problem.

¹⁶    Por. Encyklopedia wiedzy o prasie, pod red. J. Maślanki, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976, s. 83.

¹⁷    Por. W. Dederko, M. Mariański: Reportaż fotograficzny. Warszawa 1972. Aneks: ilustracja nr 1 •

¹⁸    Por. Encyklopedia powszechna PWN, t. 4, Warszawa 1976, s. 499.

¹⁹    Sławomir Sikora uważa, że fotografia dokumentalna pojawiła się dopiero w 1890 roku wraz z publikacją albumu Jacoba Riisa „How the Othcr Half Livcs'\ przedstawiającym trudne warunki życia robotników nowojorskich. Natomiast termin „fotografia dokumentalna'’ jest pojęciem pochodnym pojęcia „film dokumentalny”. Ten z kolei został zastosowany przez Johna Gersona w 1926 roku, kiedy Gerson komentował film Roberta Flahcrty’cgo „Moana”, gdzie główny bohater poddał się rytuałowi tatuażu, a bohaterki wystąpiły w strojach wyspy Samoa (Polinezja) - pokazując nagie piersi. Gerson odnotował, że film ten ma wartość dokumentalną. Por. S. Sikora, dz. cyt., s. 21.

²⁰    Por. S. Sikora, dz. cyt.; S. Sontag, O fotografii, przekład Sławomir Magala, Warszawa 1986; P. Sztompka: Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza. Warszawa 2005, s. 28.

²¹    P. S z t o m p k a, dz. cyt., s. 31.