3014255621

20 ARTYKUŁY

bibliotekę, mądrym nie będzie, ale wyszczególniając, w czym więcej, w czym mniej zasobna, dając jej zbioru charakter, stopień doboru, kompletu, wymieniając to, co jest większej z jakichkolwiek powodów wartości (...)”²⁶. Tak zakrojone zadanie jest niewykonalne w okolicznościowej i ograniczonej rozmiarami rozprawie. Dlatego nieco szerzej zostaną zaprezentowane zbiory specjalne, natomiast dla książek i czasopism XIX i XX w. musi tutaj wystarczyć określenie zaczerpnięte ze statutu, nakładające na Bibliotekę Gdańską obowiązek gromadzenia publikacji „dotyczących dawnej i współczesnej kultury polskiej, z uwzględnieniem historii Gdańska i Pomorza oraz zagadnień morskich” (par. 5.1). Z tego statutowego zadania Biblioteka wywiązuje się w miarę swoich możliwości finansowych, gromadząc rocznie ponad 4500 książek oraz ponad 600 bieżących czasopism.

W zbiorach specjalnych najcenniejsza jest kolekcja rękopisów, wśród których spotyka się zabytki sięgające X/XI w., a także tabliczki woskowe, liście palmowe, dyplomy, kodeksy pergaminowe, kroniki, sztambuchy, muzykalia, listy, teksty naukowe i literackie — w większości lokalnej proweniencji, o wysokich walorach poznawczych, zabytkowych i też artystycznych. Pochodzą one ze zbiorów klasztornych, kościelnych, różnych instytucji i z kolekcji prywatnych. Uwagę zwraca zbiór rękopiśmiennych katalogów bibliotecznych od XVI w. począwszy. Z materiałów najnowszych wymienić trzeba dokumentację obrony Westerplatte i Poczty Polskiej w Gdańsku w 1939 r., źródła dotyczące Polonii Gdańskiej, korespondencję, pamiętniki i teksty literackie pisarzy kaszubskich oraz współczesnych autorów pomorskich, a także opracowania ich twórczości. Cenny jest zbiór rękopisów muzycznych, z utworami wybitnych kompozytorów polskich i obcych. Bogaty jest zrąb materiałów do dziejów Pomorza i Gdańska²⁷.

Zbiór starych druków należy do cenniejszych w Polsce. Narastał w sposób naturalny w ciągu pięciu stuleci. Osobne miejsce w tej kolekcji zajmują inkunabuły. Jest ich obecnie 843, co stawia Bibliotekę Gdańską na siódmym miejscu w Polsce. Większość egzemplarzy znalazła się w Gdańsku już w XV w., nabywana przez klasztory, kościoły i prywatnych zbieraczy. Zachowane w Gdańsku inkunabuły wyszły spod pras ponad 170 oficyn typograficznych, głównie niemieckich i włoskich, ponad 120 to unikaty w skali krajowej. Do najrzadszych zaliczane są m.in. Ars minor Aeliusa Donata wytłoczone w Gdańsku w 1498 r. i Breviarium Plocense w edycji weneckiej z 1498 r. Na uwagę zasługują polonika, reprezentowane przez utwory Marcina Polaka, Jakuba z Paradyża, Mikołaja z Błonia i Jana z Głogowa oraz teksty liturgiczne adresowane do polskich odbiorców, takie jak mszały, agendy i brewiarze²⁸.

Kolekcja poloników XVI w. liczy blisko 3000 tytułów. Są w niej teksty wszystkich liczących się wówczas polskich autorów „złotego wieku”: poetów, prozaików, historiografów, polemistów, publicystów, kaznodziejów, pamięt-

J. Lelewel: Bibliograficznych ksiąg., (por. przyp. 1), L 2 s. 340.

²¹ Biblioteka Gdańska_ (por. przyp. 2), s. 70-80.

^}S Z. Nowak: Inkunabuły w zbiorach Biblioteki Gdańtkiej, Oriona". .^iwiza Biblioteczne" 2 1994 t. 5-16.