3071579748

KWARTALNIK

POLONICUM

Stanisław Dubisz

Język polski poza granicami etnicznymi

W sumie, w wyniku przedstawionych wyżej procesów, liczebność emigracyjnych i autochtonicznych polskich zbiorowości poza granicami państwa polskiego przekroczyła 11 min osób i należy przyjąć, że jest to liczba, która nie będzie się powiększać. Zachodzą, co prawda, stałe procesy emigracji indywidualnej, ale trwają również procesy reemigracji i repatriacji (np. casus ludności pochodzenia polskiego z Kazachstanu). Trzeba wreszcie pamiętać o zmniejszaniu się zbiorowości polonijnych w wyniku zatracania przez przedstawicieli kolejnych pokoleń polonijnych poczucia polskiego pochodzenia oraz w wyniku naturalnych procesów biologicznych, dotykających najstarsze pokolenia emigracyjne i polonijne.

Minione pięćdziesięciolecie (obejmujące cztery podokresy: do 1956; 1956-1980; 1980-1989; po 1990) stanowi ttzecią, ostatnią,

fazę w rozwoju genetycznie polskich zbiorowości poza granicami kraju. Jest to faza zmiany statusu—z mniejszości narodowej w grupę etniczną, której celem nie jest utrzymanie kulturowej odrębności, opierającej się na wzorach i potrzebach “Starej ojczyzny*, lecz możliwość ptzejścia z jednej kultury do drugiej - z kultury polskiej do kultury kraju stałego pobytu. Jest to zatem faza przejścia od statusu zbiorowości polskiej do statusu zbiorowości polonocen-trycznej. Ta dominująca tendencja znajduje odzwierciedlenie w funkcjonujących definicjach pojęcia Polonia\

—    „Polonia to ogół ludzi, którzy bez względu na kraj urodzenia i stopień znajomości języka zachowali tradycje polskiego pochodzenia; przejawiają zainteresowanie polską kulturą i zrozumienie dla polskich interesów narodowych’’¹²;

-    „Polonia jest to zbiorowość ludzi o polskim rodowodzie, rozproszonych po różnych krajach i osiadłych poza Polską w sposób trwały, zdolnych do określenia swego pochodzenia w przeszłości jako polskiego”¹³.

(Ciąg dalszy artykułu w numerze 5.)

Autor jest profesorem zwyczajnym na Uniwersytecie Warszawskim. Specjalizuje się w historii języka polskiego, stylistyce i dialektologii. Jest dziekanem Wydziału Polonistyki. Od 2003 r. członek Państwowej Komisji Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego. Autor ponad 300 publikacji naukowych.

mi polonijnymi, Wrocław 1176, s 50-5'), 263-281.

¹³ Z. I. Pcszkowski, ABC Polonii iwiata, Orchard Lakę - Michigan 1985, s. 27.

In total, as a result of the processes described above, the size of emigre and indigenous Polish communities outside of Poland has exceeded 11 million people; it can be assumed that it will not get any bigger. There ate, however, always processes of indi-yidual emigration, and simultaneous processes of re-emigration and repatriarion (e.g. the case of people of Polish origin from Kazakhstan). Last but not least, it must be rcmembered that Polish communities abroad are shrinking in number, due to the fact that each new generation loses some of the sense of its Polish origins and due to the inevirable passing of the oldest generations of emigrants and members of Polonia.

The last half century (encompassing four sub-periods: up to 1956; 1956-1980; 1980-1989; after 1990) is the third and last phase in the development of genetically Polish communities outside of Poland. It is the phase of changing status — from a national minority to an ethnic group, the aim of which is not to retain a cultural identity based on the models and needs of “the old home-land”, but the opportunity to pass from one culture to another — from Polish culture to the cultute of the country of permanent residence. It is thercforc a phase of passing from the status of a Polish community to the status of a polonocentric community. Hus dominating tendency is reflccted in the changing definitions of the term Polish communities abroad (the Polonia);

-    “Polish communities lioing abroad (the Polonia) means all the people who, regardless of their country of birth and fluency in the language, have retained the traditions of their Polish origins; they show interest in Polish culture and understanding of Polish national interests"¹²;

-    “Polish communities lioing abroad (the Polonia) are a gath-ering of people of Polish origins, scattered in various countries and living permanently outside of Poland, who are able to defrne their descent as Polish”¹³.

Ute author is a professor at the University of Warsaw. He is a specialist in the history of Polish language, stylistics and dia-lectology. He is the dean of the Faculty of Polish Studies. Since 2003 he has been a member of the State Committee for the Cer-tification of Proficiency in Polish as a Foreign Language. He is the author of over 300 scholarly works.

Translated by Klaudyna Hildebrandr

¹³ Z. I. Pcszkowski, ABC Polonii świata, Orchard Lakę - Michigan 1985, pp. 27.