3071579872

Sukcesja tronu w poglądach szlachty lubelskiej okresu stanisławowskiego 13

rozesłanym do szlachty w całym kraju tuż przed sejmikami przekonywali, że pomysł wprowadzenia władcy dziedzicznego będzie kolejnym ciężkim jarzmem narzuconym narodowi przez króla. Ostrzegali, że na ich oczach wolności szlacheckie okrutny gwałt cierpią, a prawa i przywileje wywalczone przez przodków są gubione, kto więc się godzi na wprowadzenie tych zmian, ten chce poddać w niewolę cały naród. Przewidywali, że reformy te będą skutkować licznymi klęskami, doprowadzą do zepsucia młodzieży rozpustą i zbytkiem, nastąpi upadek cnoty i wolności, bo dziedziczni władcy będą psuć wszystkich, by ich myśli od swobód odwrócić. Potem zaś zbuntują chłopów przeciw szlachcie, by jednym i drugim włożyć jarzmo na karki i wielkie, a zbyteczne, podatki wymusić. Następnie dziedziczni królowie zwaśnią najważniejsze osoby w państwie i najmożniejsze rody, aby skłóconymi łatwiej rządzić i na koniec sprowadzą obce wojska, by ich użyć przeciw wolności poddanych²⁴.

Pism o podobnej treści i wymowie powstało w tym gorącym roku więcej, a wszystkie miały na celu zniechęcenie szlachty do zbyt pochopnego zaufania intencjom króla i przywódców stronnictwa patriotycznego²⁵. Ci ostatni również nie składali broni i prowadzili zakrojoną na szeroką skalę kampanię informacyjną, przekonując wyborców do konieczności przeprowadzenia zmian ustrojowych właśnie teraz, kiedy okoliczności wydawały się sprzyjać reformom. Wysłannicy króla jeździli po kraju i namawiali do głosowania na kandydatów o poglądach proreformatorskich, a sam władca pisał listy do przywódców lokalnych społeczności, nakłaniając ich do wyrażenia poparcia dla swojego programu w instrukcjach sejmikowych²⁶.

Do sejmików poselskich przygotowywano się w 1790 r. wyjątkowo starannie. Uzgodniono nazwiska kandydatów w poszczególnych województwach i oddelegowano na każdy sejmik znaną osobę, która miała czuwać nad prawidłowym przebiegiem obrad i jednocześnie skłaniać szlachtę do głosowania na właściwych pretendentów. Do Lublina pojechał, wyznaczony przez władcę, sam książę Adam Czartoryski, by swoim autorytetem skłonić miejscową szlachtę do umieszczenia w instrukcji proreformatorskich

²⁴    Protestacja przeciw sukcessyi tronu w Polszczę JWW. Seweryna Rzewuskiego Hetmana Polnego Koronnego y Stanisława Szczęsnego Potockiego Generała Artyleryi Koronney, Posła z prześwietnego Województwa Braclawskiego z dnia 25 września 1790 Roku. Wypis z Xiąg Ziemskich Województwa Bracławskiego [w:] Papiery Marszałka..., k. 245.

²⁵    Por. A. W. Rzewuski, O formie rządu republikańskiego myśli, Warszawa 1790, t. II, s. 142 i n.

²⁶    Zob. List króla do Hulewicza z dnia 26 października 1790 roku, rps Bibl. Czart, w Krakowie, sygn. 727, k. 371, w którym nadawca cieszy się z decyzji o kandydowaniu adresata i prosi

0    poparcie dla swoich planów wyrażonych w dołączonym piśmie do wojewody wołyńskiego

1    List króla do Gadomskiego z 9 listopada 1790 roku, rps Bibl. Czart, w Krakowie, sygn. 726IV, k. 31, gdzie władca wyraża nadzieję, iż przybędzie on na sejmiki przedsejmowe, wesprze wymienionych z nazwiska w liście kandydatów i przede wszystkim będzie się starał skłonić obradujących do realizacji postulatów królewskich zawartych w załączonych do listu pismach.