3071579874

15

Sukcesja tronu w poglądach szlachty lubelskiej okresu stanisławowskiego

Gdyby zaś sejm uchwalił przeciwną do ich zdania ustawę, zobowiązano posłów lubelskich do zablokowania jej poprzez wniesienie manifestu³¹.

Książę Adam Czartoryski w liście do króla wykazywał umiarkowany optymizm w stosunku do zakończonego sejmiku lubelskiego, pisząc, że wybór posłów należy uznać za dobry, a instrukcja mogła być gorsza³². Niewielkim pocieszeniem jest fakt, iż z podobnymi problemami odbywały się też zgromadzenia w innych województwach³³, i że większość sejmików nie zgodziła się na sukcesję tronu³⁴.

Trudno się było jednak spodziewać jednomyślności szlachty w tak drażliwej dla niej sprawie. Za sukces można uznać, iż większość sejmików wyraziła zgodę na elekcję następcy tronu za życia obecnego władcy oraz na to, by był nim elektor saski. Tylko sejmik wołyński wyraził zdecydowany sprzeciw w tej materii³⁵. Natomiast dziedziczność tronu jednoznacznie poparło zaledwie pięć sejmików w całym kraju, w tym trzy koronne i dwa litewskie³⁶. Pomimo tego twórcy projektu ustawy zasadniczej zadecydowali o umieszczeniu w nim zapisu o sukcesji tronu. Tak też uczyniono, co w konsekwencji doprowadziło do zdecydowanego sprzeciwu niektórych reprezentantów województwa lubelskiego. Tuż po uchwaleniu Konstytucji 3 maja pierwszy manifest przeciwko niej wnieśli posłowie lubelscy, Tomasz Dłuski i Józef Suffczyński, protestując właśnie przeciwko sukcesji tronu oraz odwołując się do wyraźnego nakazu zawartego w instrukcji sejmikowej. Kilka miesięcy później swój manifest przeciwko ustawie rządowej złożył

³¹    Instrukcja Województwa Lubelskiego posłom na Sejm Extraordynaryjny Warszawski roku teraźniejszego 1790 w dniu 16 listopada rozpoczęta, 17 tego miesiąca złożona, w 18 dniu znacznie udecydowana, a w dniu 19 tegoż miesiąca zupełnie skończona, TP, sygn. 8326, k. 485 i n., zob. też Kopia listu JW Dłuskiego Podkomorzego Lubelskiego do Ejmci Pana Suchodolskiego podczaszego tegoż woiewodztwa ostatnich Seymików elekcyinych marszałka, pisanego pod dniem 12 Marca roku 1792, b.m. i r.w., w którym autor opisuje przebieg tego sejmiku.

³²    J. Kermisz, Lublin..., s. 65 i n.

³³    Zob. List Goszewskiego do króla ze Środy 19 9bris 1790 roku, gdzie tak opisano tamtejsze obrady sejmikowe: „[...] nic tu prawo i rozsądek siedzenie końca nie ma upór i wielomóstwo z Seymu tu przybyło, zgoła każdy zrażony [...]"; dalej zaś zniechęcony nadawca listu martwi się, że wielu spośród kandydatów podanych przez króla chce się uchylić od kandydowania w takiej atmosferze i on sam się zastanawia, czy tego nie zrobić, a w ogóle to na przyszłość chce się wyrzec sejmików, bo jak takie będą, to zrujnują mu zdrowie i majątek, dalej zaś „Nie wiem kiedy się ten Seymik skończy bo tu Konstytucyę a nie Instrukcyę piszą a iedno słowo dzień cały zaimuie. Każdy występuie z całym arkuszem po kilka lub kilkadziesiąt punktów nosząc".

³⁴    Por. Punkta do Instrukcyi udecydoiuane, rps Bibl. Czart, w Krakowie, sygn. 726 IV, k. 233, przyjęte przez szlachtę na sejmiku w Środzie, List Golejowśkiego do króla, rps Bibl. Czart, w Krakowie, sygn. 727 IV, k. 59, w tym niedatowanym piśmie autor przedstawia relację z sejmiku odbytego w Żytomierzu i efekty obrad; C. Nanke, Szlachta wołyńska wobec Konstytucji 3-go maja, Archiwum Naukowe, t. III, Lwów 1907, s. 481 i n.; J. Kermisz, Lublin..., s. 64.

³⁵    W. Kalinka, Sejm Czteroletni, t. II, cz. I, Kraków 1895, s. 634.

³⁶    Korespondencja krajowa Stanisława Augusta z lat 1784-1792, oprać. B. Zaleski, Poznań 1872, s. 302 in.