3110398488

18 Agnieszka Stopińska-Pąjąk

nych polach aktywności, działające naukowo i posiadające stopnie naukowe. Ten ostatni fakt szczególnie warto podkreślić, biorąc pod uwagę, iż musiały one kształcić się w uczelniach zagranicznych. W UJ pierwsze studentki pojawiły się dopiero od 1894 roku, ciągle jednak nadal przez wiele lat napotykały na rozliczne przeszkody w realizacji swych aspiracji naukowych. Wszystkie wywodziły się z Królestwa Kongresowego i swoje pierwsze doświadczenia wynosiły z działalności w zaborze rosyjskim, wiele z nich znalazło się w Galicji po 1905 roku uciekając przed represjami. W czasie wydania podręcznika były osobami w wieku średnim, najmłodsza z nich w 1913 roku miała 33 lata - Maria Orsetti, najstarsza - 47 lat - Zofia Daszyńska-Golińska.

Pozostałą część zespołu stanowili panowie - 7 osób. Wszyscy oni byli, tak jak i autorki, znanymi działaczami spoleczno-oświatowymi, w dużej mierze powiązani z partiami socjalistycznymi (zwłaszcza PPS), z partiami robotniczymi. Zajmowali się także działalnością naukową, ale również byli wśród nich robotnicy - Tadeusz Bobrowski, zecer. O niektórych z nich niewiele jednak wiadomo, chociaż nazwiska ich przewijają się wśród różnych organizacji działających na rzecz oświaty, czy w organizacjach politycznych. Jeśli wziąć pod uwagę obszar ich działalności, to mniej więcej po równo będzie to i Królestwo Kongresowe i Galicja. W czasie opublikowania podręcznika rozpiętość wieku życia między nimi była dość duża, poczynając od najmłodszego Tadeusza Szydłowskiego - 30 lat, kończąc na najstarszym z nich Mieczysławie Heilpemie -57 lat. Cały zatem autorski skład osobowy Pracy oświatowej stanowiły osoby doświadczone, znane z różnych prac.

Nie jest możliwe ukazanie trzynastu biografii w jednym artykule, zatem będzie to też wybór subiektywny. Ograniczę rozważania do przedstawienia autorek tego wydawnictwa. Wydaje się tym bardziej uzasadnione, iż jest to swoisty fenomen. Stanowiły one, jak pisałam, połowę składu autorskiego, a także w głównej mierze to one były inspiratorkami wydania podręcznika¹². Jeśli uwzględnimy fakt, iż musiały pokonywać nie tylko polityczne i prawne utrudnienia, ale przede wszystkim zmagać się z konserwatywnym środowiskiem społecznym, obyczajowym, a także z własnymi ograniczeniami, z powolnym kształtowaniem samowiedzy i wiary we własne możliwości, to ich wkład w ruch oświatowy, społeczny i naukowy należy tym bardziej docenić. Wprawdzie w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku miały już za sobą wygraną walkę o praw'0 do studiowania, to jednak nadal ich udział w życiu społecznym, politycznym, czy - naukowym musiał być stale zdobywany¹³.

¹²    Por. min.: W. Jamrożek: Kobiety polskie w mchu oświatowym w Galicji na przełomie XIX i XX wieku. W: W. Jamrożek. D. Żolądź-Strzelczyk (Red.): Działalność kobiet polskich na polu oświaty i nauki. Poznań 2003.

¹³    Szerzej na temat aktywności i udziału kobiet w życiu społecznym przełomu XIX i XX wieku m in. zob.: J. Hulewicz: Walka kobiet polskich o dostęp na uniwersytety. Warszawa 1936: A. Gómicka-Bora ty liska: Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji (1863-1939). Izabelin 2001; K. Dormus: Kazimiera Bujwidowa 1867-1932. Życie i działalność społeczno-