3110398491

20 Agnieszka Stopińska-Pąjąk

cję, ludzi niejednokrotnie powiązanych ze środowiskami socjalistycznymi i demokratycznymi, ale także licznymi organizacjami robotniczymi. Nadawali oni ton poczynaniom Towarzystwa poprzez swoje zaangażowanie i poświęcenie dla popularyzacji wiedzy, aczkolwiek należy mocno podkreślić, iż dbano o bezpartyjny charakter wszelkich prac. Wśród osób zaangażowanych w działalność TUL im. A. Mickiewicza należy wymienić Kazimierza Józefa Gorzyckiego (1865-1912), historyka, działacza socjalistycznego, jednego ze współzałożycieli Socjalno-Demokratycznej Partii w Galicji, który był pierwszym przewodniczącym Zarządu Głównego TUL im. A. Mickiewicza; Emila Bobrowskiego (1876-1938), lekarza, działacza socjalistycznego, zasiadającego we władzach ww. partii, wiceprezesa Towarzystwa; Hermana Diamanda (1860-1931), prawnika, także we władzach ww. partii, redaktora czasopisma „Robotnik"', w latach 1907-1918 posła do parlamentu austriackiego; Artura Hausnera (1870-1941), publicystę, działacza socjalistycznego, także wiceprezesa Zarządu Głównego Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza; Maurycego Kapellnera (1875-1959, znany też jako Mieczysław Kaplicki), lekarza, działacza społeczno-oświatowego, przewodniczącego organizacji studenckiej „Zjednoczenie”, który prowadził wykłady popularyzatorskie w Uniwersytecie (w późniejszym okresie był prezydentem Krakowa); Kazimierza Juliana Moklowskiego (1869-1905); Jędrzeja Moraczewskiego (1870-1944), inżyniera kolejowego (absolwent Politechniki Lwowskiej), działacza socjalistycznego, w okresie późniejszym, już w wolnej Polsce, sprawował funkcję premiera, był aktywnym współorganizatorem i wykładowcą Uniwersytetu Ludowego we Lwowie; Wilhelma Feldmana (1868-1919), publicystę, history ka literatury, prowadził wykłady w UL w Krakowie; Kazimierę Bujwidową (1867-1932), publicystka, ale przede wszystkim feministka, członkini zarządu i wielu innych¹⁵. Wszyscy oni tworzyli środowisko, w którym zagadnienia oświaty, szkolnictwa dostępnego dla wszystkich były, obok kwestii wyzwolenia narodowego, priorytetowe, a niejednokrotnie postrzegane łącznie. Oczywiście wiele ich także różniło, na co dzień prowadzili ze sobą dyskusje, polemiki, krytykowali się, a niejednokrotnie konkurowali i walczyli ze sobą. Różnie postrzegali tak losy Ojczyzny, jej wyzwolenie, jak i zagadnienia społeczne, oświatowe. Łączyła ich jednak walka o polską oświatę. W tym zakresie często działacze o różnym obliczu ideowym, powiązaniu partyjnym i stowarzyszeniowym, spotykali się jako wykładowcy, popularyzatorzy w jednym miejscu. Takim miejscem było niewątpliwie TUL im. A. Mickiewicza.

Działalność na rzecz edukacji w Galicji, zwłaszcza wśród dorosłych, szczególnie ożywiła się po 1905 roku, po strajkach szkolnych w Królestwie

¹⁵ Szerzej zob.: W. Jamrożek: Oświata pozaszkolna w koncepcjach i działalności Towarzystwa Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza. W: E. Sapia-Drewniak. A. Stopińska-Pająk (Red.): Z tradycji polskiej teorii i praktyki andragogicznej. Toruń 1997: Tenże: Aktywność edukacyjna galicyjskiego Towarzystwa Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza. W: E. Sapia-Drewniak (Red.): Towarzystwa społeczne i ich działalność oświatowa. Kontekst}⁷ historyczne i teraźniejszość. Dąbrowa Górnicza 2009.