2964938988

428

PKZEGEAD piśmiennictwa.

%

przednia praca Hamburger Hriefe wyszła już w trzech wydaniach. Listy bamburskie walczyły przeciw Lutrowi i kultowi mu składanemu; wittemberskie zajmują się zarzutami, z któremi profesorowie uniwersytetu „Wittemberg-Halle% wystąpili w szyderczy, fanatyczny sposób przeciw katolickiemu Kościołowi. GottUeb mógłby niekiedy z większą przemawiać godnością, unikać wyrażeń, ściągających przeciwników dobrej nawet sprawie. Stosunek rozumu do wiary, główna z natury rzeczy treść każdej apologii, omówionym jest również w Lehrbuch der ApologetiJc przez Konstantego Gut-berleta. Niestety! forma tej pracy nadana, zmniejsza znacznie jej

wartość.

Dzieła dogmatyczne nie ustępują ilością pracom apologety-cznym. Na czele pisarzy w tym kierunku stoi Dr. Heinrich, profesor teologii w Moguncyi. W Niemczech samo jego nazwisko wystarcza do oznaczenia dzieła, pod każdym względem doskonałego: Hogmatische Theologie w 6 tomach (Kirchheim w Moguncyi). Pierwsze cztery tomy doczekały się drugiego wydania. Zasady teologii obejmują dwa pierwsze tomy, pozostałe cztery zajmują się dogmatyką właściwą. Jedno to z najważniejszych i najobszerniejszych dzieł niemieckich na polu dogmatyki, do uzupełniena jego braknie jednak 4 do 6 tomów. Szczęśliwszym pod tym względem, by mógł do końca doprowadzić swą pracę, był profesor Scheeben_? autor Handbuch der hatholischen Hogmatik 3 tomy (Herder we Fryburgu Theolog. BibL). Zmarły ten już pisarz miał swą własną metodę, odrębną od powszechnie dotąd przyjętej i przejawiającą się najwyraźniej w ostatnim tomie o łasce. Niepodobieństwem jest rozwijać tutaj poglądy Scheebena, to tylko zaznaczyć należy, iż sy-stematem swoim zbliżał się on więcej do Dominikanów, niż do Jezuitów. Od r. 1855 zaczął się pojawiać cały szereg prac Oswalda. Jego Erlosung in Christo Jesu (2 tomy) ukazało się w dwóch wydaniach. Religijne dzieła: Urgeschichte der MenscKheit_? Angelo-gie_y Schdpfungslehre i Hogmatische Theologie (AUgemeine Gottes-lehre) są bardzo cenione. Ostatnia jego praca Hie Trinitatslehre nie ustępuje poprzedzającym. Autor odznacza się nie tyle znajomością Ojców Kościoła, ile wiedzą egzegetyczną, której świetne składa dowody.

Doszliśmy więc do egzegezy. Najwybitniejszem w tym kie-