3132014798

za szczególnie związany ze stosunkiem pracy, co może znacznie skomplikować ewentualne dochodzenie roszczeń przez marynarz)'.

W ostateczności zastosowanie znajduje treść normatywna art. 7 p.p.m, który stwierdza, iż jeżeli nie można ustalić okoliczności, od których zależy właściwość określonego prawa obcego, albo jeżeli nie można stwierdzić treści właściwego prawa obcego, stosuje się prawo polskie. W przypadku marynarzy świadczących pracę najemną na statkach zastosowanie będą miały z reguły przepisy państwa bandery statku, na którym marynarz świadczył pracę.

Z kolei konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, sporządzona w Lugano dnia 16 września 1988 (Polska stała się tej konwencji stroną od

1    lutego 2000 r. - Dz. U. z 2000 r. Nr 10, poz. 132), ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, bez wzgjędu na to, jaki sąd je rozpatruje. W myśl art.

2    ww. konwencji, osoba zamieszkująca w państwie konwencyjnym (bez wzgjędu na swe obywatelstwo) powinna być pozywana przed sądy tego państwa, chyba że z dalszych postanowień konwencji wynika co innego (art. 5-18 konwencji).

Umowy o pracę znajdują się w zakresie szczególnych uregulowań tej konwencji (art. 5 konwencji), stąd też osoba zamieszkująca na terytorium jednego z Umawiających się Państw, może być pozywana w innym Umawiającym się Państwie, jeżeli przedmiotem postępowania jest indywidualna umowa o pracę albo roszczenia wynikające z indywidualnej umowy o pracę. W takiej sytuacji pracownik może być pozwany przez sąd w miejscu, gdzie zazwyczaj świadczy pracę, a więc w przypadku marynarzy będziemy również odnosili się do prawa pracy właściwego albo przez państwo bandery statku albo przez klauzulę poddającą spory wynikające z umowy o pracę pod dany system prawny.

Zauważyć należ)', że stosunki pracy na morskich statkach handlowych o polskiej przynależności, z wyłączeniem statków uprawiających żegjugę w odległości nieprzekraczającej 12 mil morskich od brzegu morskiego RP, reguluje Ustawa z 23 maja 1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych (Dz.U.Nr.61, poz. 258 ze zm.). W myśl art. 2 tej ustawy, stosunek pracy na statku podlega prawu państwa bandery statku, chyba że strony poddały ten stosunek innemu prawu.

Z kolei w projekcie ustaw)' o zatrudnianiu i pracy na morskich statkach handlowych (RL-0303-40/07) wskazano, że praca marynarzy zasługuje niewątpliwie na odrębną regulację prawną i jest ona możliwa na dwa sposoby. Po pierwsze, może to być regulacja całościowa, która nie odwołuje się do powszechnego ustawodawstwa pracy, co spowodowałoby, iż taki akt prawny byłby bardzo rozległy. Po drugje, możliwe jest uregulowanie tylko kwestii odrębnych, właściwych zatrudnieniu marynarz)’, a w pozostałym zakresie odesłanie do powszechnego prawa pracy. Takie też rozwiązanie przyjęto wart. 1 ust. 3 projektu ustawy, zgodnie z którym “w zakresie nieuregulowanym w ustawie do stosunków pracy na statkach stosuje się przepisy kodeksu pracy”. Koresponduje to z art. 5 k.p., w myśl którego “jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczegplne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami”. Podobne rozwiązanie było zresztą zawarte w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych (Dz.U. nr 61, poz. 258; dalej jako: ustawa z 1991 r.), zgodnie z którym "w zakresie nie uregulowanym w ustawie do stosunków pracy na statkach stosuje się przepisy powszechnego ustawodawstwa pracy”. Poprzedni przepis byl bardziej prawidłowy, ponieważ odsyłał do całego ustawodawstwa pracy, które również stosuje się do marynarzy, co na przykład dotycz)' Państwowej Inspekcji Pracy czy zwłaszcza zbiorowego prawa pracy, uregulowanego poza kodeksem pracy.

Sposoby ustania stosunku pracy

Polski kodeks pracy wskazuje kilka sposobów ustania stosunku pracy. Podkreślenia wymaga fakt, iż regulacje zawarte w tym przedmiocie w k.p. są zgodne z regulacjami unijnymi w tym zakresie. Wiele z tych sposobów ustania stosunku pracy z pewnymi różnicami jest również zawartych w umowach o pracę lub CBA, które wiążą marynarzy w związku z pracą najemną na statkach u zagranicznych armatorów.

Dwie zasadnicze grupy ustania stosunku pracy to:

•    wygaśnięcie stosunku pracy - w przypadkach wskazanych w kodeksie pracy lub w przepisach szczególnych np. śmierć pracownika, śmierć pracodawcy,

•    rozwiązanie stosunku pracy - zgodnie ze regulacją art. 30 k.p.

Zgodnie z katalogiem zawartym w art. 30 k.p. umowa o pracę może być rozwiązana:

•    na mocy porozumienia stron,

•    przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem),

•    przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia),

•    z upływem czasu, na który była za-

•    z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.

Poniżej zostaną omówione tylko trzy pierwsze sposoby rozwiązania stosunku pracy.

Oświadczenie woli każdej ze stron stosunku pracy o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić w formie pisemnej. Zauważyć należy, iż rozwiązanie umowy na zasadzie porozumienia stron powinno także nastąpić na piśmie. Niestety stosunkowo często marynarze nie otrzymują pisemnego wypowiedzenia umowy o pracę tylko wszystko przebiega w formie ustnej, co w wielu przypadkach utrudnia dowodzenie w toku potencjalnego procesu, którego przedmiotem jest np. odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę naruszającym przepisy prawa pracy.

Pracodawca (armator) jest obowiązany zamieścić w oświadczeniu woli o rozwiązaniu za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, przyczyny tego wypowiedzenia. Wymóg podania przyczyny wypowiedzenia dotyczy wyłącznie oświadczenia składanego przez pracodawcę, co skutkuje tym, iż na pracowniku wypowiadającym umowę, taki obowiązek nie ciąży. Obowiązek podania przyczyny w wypowiedzeniu stosunku pracy ma na celu wykazanie, że wypowiedzenie umowy o pracę było faktycznie uzasadnione. Bez szczegółowych okoliczności dotyczących dokładnego określenia przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę nie jest możliwe poddanie jej poprawnej ocenie, dlatego też każdy marynarz powinien dopilnować, aby takowa podstawa była podana w kierowanym do niego wypowiedzeniu o pracę.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego klauzula umowna upoważniająca pracodawcę (armatora) i pracownika do rozwiązania stosunku pracy ze skutkiem natychmiastowym, bez podania przyczyny, na zasadzie porozumienia stron jest nieważna. Powyższe uzasadniono tym, iż porozumienie stron w tym zakresie sprowadza się do tego, że strony uzgadniają nie tylko sposób rozwiązania, ale także termin rozwiązania

THE MARITIME WORKER • WRZESIEŃ - PAŹDZIERNIK 2007