3179027449

Podstawy systemu finansów publicznych 13

Artykuł 3 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.¹) stanowi, iż finanse publiczne obejmują następujące procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem:

1)    gromadzenie dochodów i przychodów publicznych,

2)    wydatkowanie środków publicznych,

3)    finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa,

4)    zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,

5)    zarządzanie środkami publicznymi,

6)    zarządzanie długiem publicznym,

7)    rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Wyliczenie to nie ma charakteru zamkniętego.

Finanse publiczne odróżnia się od finansów prywatnych. Finanse publiczne w państwach demokratycznych mają następujące cechy:

-    są tworzone w drodze aktu władztwa państwa lub innych organów publicznych mających mandat wyborców (legitymizowanych bezpośrednio lub pośrednio w procesie wyborczym);

-    ich wielkości i strukturę, jako publicznych środków pieniężnych, ustalają i kontrolują organy stanowiące władzy publicznej (przede wszystkim parlamentarne) lub - z ich upoważnienia - inne podmioty publiczne;

-    organy publiczne, dysponujące środkami finansowymi są wyposażone w środki przymusu prawnego podmiotu publicznego (państwa lub samorządu terytorialnego) podporządkowania; nie są to więc instrumenty dobrowolne;

-    metody wykorzystywane przy zarządzaniu publicznymi środkami finansowymi są właściwe trybowi politycznemu i procedurom administracyjnym, a nie metodom rynkowym związanym ze stosunkami umownymi, mającymi cechę równorzędności uprawnień;

-    są skierowane na realizację interesu publicznego (społecznego) i jego ochronę, zaspokajanie zbiorowych potrzeb społecznych, a nie na maksymalizację zysku; ochrona tego interesu następuje z urzędu w formie zastosowania władztwa (przymusu) państwowego;

-    podstawowym dążeniem publicznej działalności finansowej powinno być utrzymanie równowagi finansowej w skali państwa (wspólnoty terytorialnej) oraz wartości pieniądza;

-    rozmiarami swymi, co do zasady, przewyższają zasoby i środki pieniężne podmiotów prywatnych, choć w coraz większym stopniu globalne, wielonarodowe korporacje dysponują kapitałami o stabilniejszym charakterze i większych rozmiarach.

1

Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 157, poz. 1240).