3218343465

XXVIII Międzynarodowe Sympozjum im Bolesława Krzysztofika AQUA 2008 WODA

BADANIA TERENOWE TRANSPORTU RUMOWISKA WLECZONEGO W KASKADZIE RZEKI SOŁY

(FIELD RESEARCH INTO THE BED LOAD TRANSPORT IN THE CASCADE OF THE SOŁA RIVER)

Paweł Dąbek, Robert Śnieżyński

Słowa kluczowe: rumowisko wleczone, kaskada rzeki Soły, transport rumowiska, krzywe uziarnienia, frakcje granulometryczne

Streszczenie

Kolo Naukowe Hydrologów i Hydrotechników działające przy Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu latem 2007r. w ramach obozu naukowego nad Jeziorem Międzybrodzkim wykonało pomiary rumowiska wleczonego pobranego na odcinku Kaskady rzeki Soły. Przekroje hydrometryczne zostały rozlokowane powyżej i poniżej Jeziora Żywieckiego, poniżej Jeziora Międzybrodzkiego i poniżej Zbiornika Czaniec. Analiza pobranych próbek rumowiska miała posłużyć do sporządzenia charakterystyki rumowiska w rzece Sole oraz roli zapór w jego transporcie.

Wstęp

Kaskada rzeki Soły jest pierwszą w Polsce pełną kaskadą zbudowaną wg zasady najbardziej efektywnego i kompleksowego wykorzystania oraz ochrony' zasobów wodnych. Głównymi jej zadaniami są: ochrona przed powodzią, zaopatrzenie w wodę Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i Krakowa, wyrównanie przepływów górnej Wisły oraz produkcja energii elektrycznej. Powstałe zbiorniki wodne stworzyły również doskonałe warunki do uprawiania turystyki, wypoczynku i rekreacji. Z uwagi na górski charakter rzeki i gwałtowność wezbrań, przy' których objętość przepływającej wody przekracza nawet kilkadziesiąt razy przepływ' średni, wybudowano kompleks zapór i zbiorników' nazwany Hydrowęzłem Beskidzkim. Zlokalizowane na Sole zbiorniki wodne i zapory' tj. Jezioro Żywieckie z zaporą w Tresnej (km 41+900), Jezioro Międzybrodzkie i zapora w Porąbce (km 36+600), zapora Czaniec i Zbiornik Czeniecki (km 31+00), mają zapobiegać lub ograniczać występowanie powodzi na rzece, zwłaszcza w jej gómym-górskim biegu. Zbiorniki te wraz z elektrownią szczytowo pompową na górze Żar zapewniają ciągły dopływ energii elektrycznej. Kłopotem i problemem kaskady jest ciągle spłycanie wynikające z nanoszenia rumowiska wraz z Solą oraz górskimi dopływami uchodzącymi bezpośrednio do zbiorników.

Źródła Soły zlokalizowane są na zboczach Stołowego Wierchu na wysokości 755 m. n.p.m. Średnie opady roczne dla przekroju Żywiec wynoszą od 900 do 1300 mm, przy występowaniu w przeważającej ilości w okresie letnim - 64 % ilości rocznej. Bardzo zróżnicowana rzeźba terenu wpływa na dużą zmienność spływów pow ierzchniowych. Mała retencja naturalna zlewni powoduje duże spływy jednostkowe i gwałtowne wezbrania. Zmienność przepływów uruchamia procesy erozyjne w korycie rzek i potoków. Przepływy prawdopodobne wykazane w Instrukcji utrzymania i eksploatacji zbiornika kaskady rz. Soły, wynoszą: Q50% = 215 m³/s, Q10% = 610 m³/s, Ql% = 1165 m³/s.

-17-