3547343694

Bibliotekarz Opolski, www.bibliotekarzopolski.pl Nr 2/2014 (LVIII)

skorzystała z możliwości, jaką oferuje baza danych ebrary i wykorzystuje ją również jako własną bibliotekę wirtualną, w której obecnie udostępnia ponad 500 zdigitalizowanych druków ze zbioru starych i rzadkich dokumentów i ze zbiorów swoich własnych tytułów edycyjnych. Oprócz tego umożliwia w ramach swojej strony internetowej dostęp do bazy danych swoich „bom digital" tytułów edycyjnych, w szczególności materiałów konferencyjnych. Słowacka Biblioteka Chemiczna w Bratysławie oferuje czytelnikom 15 własnych e-tytułów edycyjnych.

Sposoby akwizycji e-książek

W ramach badania biblioteki mogły wybrać w kwestionariuszu jeden z pięciu najczęściej występujących sposobów akwizycji e-książek:

a)    Zakup indywidualnych tytułów lub kolekcji e-książek - czyli prosty jednorazowy zakup książki bezpośrednio od wydawcy lub za pośrednictwem dostawców. Często pojawia się również forma oferowanych pakietów - kolekcji, zawierających książki wyselekcjonowane według klucza tematycznego, ewentualnie według daty wydania.

W większości przypadków jest to wybór konkretnych tytułów przygotowany przez dostawcę, w niektórych przypadkach biblioteka może nawet ingerować w skład oferowanej kolekcji. Jeśli dostęp do tytułu jest zakupiony jako pełny, to wówczas biblioteka może uzyskać czasowo nieograniczony dostęp do dokumentu. Czasami występują różne opłaty okresowe pobierane za wejście na stronę internetową dostawcy.

b)    Prenumerata dostępu do e-książek wpłacana z góry na określony czas (w większości na jeden rok kalendarzowy) - jest kolejną możliwością akwizycji. Jest to prenumerata dostępu do określonego zakresu baz danych, ewentualnie konkretnych książek elektronicznych na określony okres czasu, przy czym ostateczna cena za dostęp do dokumentów zależy od wielu czynników: regionu, liczby użytkowników lub liczby opłaconych lat.

c)    System kredytowy - w tej formie akwizycji biblioteka zakupuje określoną liczbę kredytów i przy każdym pobraniu książki lub wglądu do niej w trybie on-line z „wirtualnego portfela" zostaje odliczona odpowiednia liczba kredytów.

d)    Wynajem e-książek - to forma wykorzystywana w przypadku indywidualnych wypożyczeń, w których za opłatą uzyskuje się krótkotrwały dostęp do konkretnego dokumentu. Wynajem może być uzależniony np. od liczby kopii e-książek dostępnych w realnym czasie, w którym to przypadku cena kształtuje się w zależności od tego, ilu czytelnikom w tym samym czasie można wypożyczyć książkę.

e)    Zakup przez wykorzystanie (PDA²¹) - sposób, w którym o zakupie publikacji decydują sami użytkownicy, przy czym pierwotnego wyboru dostępnych dokumentów dokonuje biblioteka. Tytuły są dostępne dla wszystkich klientów biblioteki i po przekroczeniu określonych ram wykorzystania (czas przeglądania dokumentu, pobranie książki itp.) publikacja automatycznie staje się trwałą częścią zbiorów danej instytucji, ewentualnie jest wypożyczana na określony termin.

Badanie ujawniło, że biblioteki na Słowacji preferują przy akwizycji e-tytułów formę prenumeraty dostępu do e-książek na czas określony, czyli pewnego typu wynajem e-książek w ramach licencji rocznych, przy czym preferują możliwość własnego wyboru tytułów z baz danych do swojej kolekcji. Jeśli ofertę kolekcji tematycznej przygotuje wydawca, to jest ona z reguły zbyt droga a biblioteki nie mogą sobie pozwolić na kolekcję tego rodzaju.

Drugą najczęściej występującą formą akwizycji jest stały zakup e-tytułów do księgozbioru. Np. Państwowa Biblioteka Naukowa (ŚVK) w Preszowie oferuje swoim czytelnikom pozyskane w ten sposób e-książki za pośrednictwem katalogu dostępnego w trybie on-line - książki mają swoją sygnaturę i numer dostępu²². Według dostępnych informacji istotnym elementem udostępniania książek elektronicznych jest ich bezpośrednie wprowadzenie do katalogu bibliotecznego. Udowodniono, że e-booki wciągnięte bezpośrednio do katalogu bibliotecznego, są częściej wykorzystywane niż e-booki znajdujące się bezpośrednio na stronie dostawcy baz danych. Czytelnicy wskazują w badaniu katalog biblioteczny jako bezpośrednie źródło wyszukiwania i dostępu do książek elektronicznych. Jak na razie udostępnianie e-książek w ŚVK w Preszowie jest ograniczone do adresu IP komputera znajdującego się w bibliotece, ale czytelnik może skopiować sobie e-książkę na pen-drive, do własnego urządzenia czytającego, ewentualnie cały egzemplarz lub jego części może przesłać sobie na swój adres e-mail.

²¹    Patron Driven Acquisition.

²²    Czytelnik może sobie wyszukać w katalogu on-line pod sygnaturą svkpoE 1 - svkpoE 80.