3617207705

147). Tym, co je różni, są odmienne sposoby konceptualizacji tego zagadnienia.

Ekonomiści ortodoksyjni szukają rozwiązania problemu rzadkości zasobów w określeniu optymalnych sposobów ich wykorzystania. Za zasadniczy problem ekonomiczny uznają określenie warunków optymalnej alokacji zasobów przy założeniu danego systemu preferencji, cen czynników wytwórczych i technologii, czyli problem równowagi. Natomiast ekonomiści instytucjonalni, inspirowani przede wszystkim rozważaniami Friedricha A. von Hayeka (1998) nad kształtowaniem się spontanicznego porządku, utrzymują, iż rozwiązania problemu ograniczoności zasobów nie należy szukać w określeniu warunków równowagi, lecz w analizie procesów adaptacji do nieustannie zachodzących zmian. Uznanie za istotę ekonomicznych problemów kwestii adaptacji do zmian, oznacza zmianę charakteru analizy ze statycznej na dynamiczną, umożliwiając tym samym podjęcie analizy instytucjonalnej. „Efektywność alokacyjna jest koncepcją statyczną z danym zespołem instytucji; kluczem do ciągłego, pomyślnego rozwoju gospodarczego jest elastyczna, instytucjonalna matryca, która dostosowuje się zarówno do ewolucyjnych, jak i szokowych zmian technologicznych i demograficznych systemu społecznego” (North 1995, p. 1).

Różne są także podejścia do kwestii racjonalności działań jednostek. Generalnie w ekonomii możemy wyróżnić trzy stanowiska. Pierwsze — hipotezę silnej racjonalności, zgodnie z którą jednostki optymalizują swoje wybory. Hipoteza ta cechuje ekonomię ortodoksyjną, a w ramach nowej ekonomii instytucjonalnej — teorię agencji. Drugie — hipotezę ograniczonej racjonalności, przyjętą przez przedstawicieli teorii kosztów transakcyjnych, zgodnie z którą ograniczone możliwości poznawcze jednostek uniemożliwiają im optymalizację, a umożliwiają jedynie ekonomizację działania. I trzecie — hipotezę słabej racjonalności, właściwą amerykańskiemu instytucjonalizmowi i ekonomii ewolucyjnej, zgodnie z którą jednostki są zdeterminowane przez kulturę, w jakiej działają (Iwanek, Wilkin

1998, p. 65).

Nowa ekonomia instytucjonalna stoi na stanowisku indywidualizmu metodologicznego. Nie jest jednak nurtem jednolitym. Obejmuje różne postawy metodologiczne, stąd też zróżnicowane są źródła inspiracji. Można jednak wskazać dwie cechy charakterystyczne, wspólne dla większości. Dla nowych instytucjonalistów instytucje mają znaczenie jako ograniczenie działań jednostek, stąd powszechne jest przekonanie, że należy je wyjaśniać w kategoriach interakcji jednostek, mających określone preferencje. Drugą cechą właściwą jest uznanie istniejących instytucji za optymalne. Instytucje są definiowane jako „wytworzone przez ludzi ograniczenia, które kształtują strukturę ludzkich interakcji. (...) tworzą strukturę bodźców społeczeństw, a w szczególności gospodarek” (North 1993).

Za zasadniczą cechę ludzkiej egzystencji uznaje się nieustanną konieczność dokonywania wyborów w warunkach ograniczeń zasobowych, instytucjonalnych i percepcyj-nych. Dokonując wyboru, na jakie cele przeznaczyć ograniczone zasoby, jednostki kierują się wartościami i celami, które przedkładają nad inne, czyli preferują. Zarówno ekonomia ortodoksyjna, jak i instytucjonalna przyjmu-

71