3617207716

MBA 2/2009

uwzględniłam natomiast innych nurtów, takich jak teoria wyboru publicznego i nowa historia gospodarcza.

Teoria wyboru publicznego, w skład której wchodzą: ekonomiczna teoria demokracji, ekonomia konstytucyjna, ekonomiczna teoria władzy ustawodawczej i sądowniczej, ekonomiczna teoria biurokracji i analiza grup interesu, jest ekonomiczną analizą polityki i funkcjonowania sfery publicznej (Wilkin 2005). Jest ona szczególną postacią teorii racjonalnego wyboru. Jej zasadniczym celem jest wyjaśnienie kształtowania się porządku na rynku dóbr publicznych. Jej założenia badawcze stanowią połączenie teorii neoklasycznej i teorii socjologicznej. Najbardziej wyróżniającym neoklasyczną ekonomię, a tym samym najsilniej odpowiadającym za moc dedukcyjną teorii racjonalnego wyboru, jest założenie mówiące o tym, że jednostki działają po to, aby maksymalizować własne interesy. Teoria wyboru publicznego stoi na stanowisku indywidualizmu metodologicznego, przyjmuje często hipotezę silniejszej racjonalności niż nowa ekonomia instytucjonalna.

Uwzględnienie teorii wyboru publicznego poszerzyłoby zakres tematyczny artykułu o zagadnienia polityki i prawa, które interesują zarówno ekonomistów, jak i socjologów. Przedmiotem mojej pracy są rozważania ekonomistów oraz socjologów nad społecznym ugruntowaniem działań gospodarczych. Ponieważ założenia metodologiczne teorii wyboru publicznego nie różnią się zasadniczo od założeń nowej ekonomii instytucjonalnej, włączenie do rozważań tej pierwszej nie zmieniłoby końcowych wniosków, a jedynie poszerzyłoby zakres tematyczny pracy.

Z tych samych powodów nie włączyłam do analiz nowej historii gospodarczej. Jej najwybitniejszy przedstawiciel — Douglass North (1993, 1995), który modyfikuje założenie instrumentalnej racjonalności obecne w neoklasycznej teorii, utrzymuje jej fundamentalne założenie o rzadkości zasobów, oraz analityczne narzędzia mikroanalitycznej analizy, dodaje także wymiar czasu. Uwzględnienie prac Northa poszerzyłoby tematykę pracy o problematykę historii gospodarczej.

Nowa ekonomia instytucjonalna, opierając się na paradygmacie ekonomii ortodoksyjnej, włączyła do obszaru swych zainteresowań analizę zasadniczych instytucji gospodarki rynkowej: rynków, hierarchii, transakcji i własności. W pracy omówiłam jej trzy zasadnicze szkoły. Pierwszą — ekonomię kosztów transakcyjnych, która wykorzystując różne aspekty teorii ekonomii, prawa i organizacji, jest „interdyscyplinarnym, komparatywnym, instytucjonalnym podejściem do badań nad organizacją gospodarczą, w którym podstawową jednostką analityczną jest transakcja” (Williamson 1997, p. 43). Drugą — teorię praw własności, która powraca do problemów alokacji, głosząc zasadniczą tezę, że o efektywności gospodarowania decyduje alokacja praw własności. I trzecią — teorię agencji, która ukazując wszelkie stosunki między jednostkami z perspektywy agent—pryncypał, uznaje sprzeczność celów i zdecentralizowaną informację za zasadniczy element ekonomicznych analiz zachowań rynkowych.

Elementem wspólnym nowej ekonomii instytucjonalnej i ekonomii neoklasycznej jest uznanie rzadkości zasobów za istotę problemów ekonomicznych (Ratajczak 2005, p.

70