IMG 60

/pochodzi z innych krajów, takich jak Włochy czy Austria. W Europie badania I koncentrowały się, z paroma wyjątkami, na katolicyzmie oraz na oficjalnych / lub quasi-oficjalnych kościołach protestanckich. W Stanach Zjednoczonych,

[ z kolei, większą uwagę poświęcano sektom, choć nie pomijano również 1 judaizmu, katolicyzmu i głównych wyznań protestanckich¹.

I_ Pomimo wielości opracowań trudno jest generalizować problem umiej

scowienia religii kościelnej we współczesnym społeczeństwie przemysłowym. Z pewną dozą przesady można stwierdzić, iż bogactwo danych, wobec braku wspólnych ram teoretycznych, dostarcza więcej kłopotów niż pożytków. Ponieważ większość opracowań koncentruje się na socjograficznych szczegółach, łatwiej dostrzec lokalną, regionalną, narodową czy doktrynalną specyfikę Kościołów, aniżeli wspólne cechy społeczne religii kościelnej. Co więcej, niektórzy z autorów mają wyraźne związki z Kościołami, a nawet z teologią. Stąd jest czasem rzeczą konieczną, aby uwolnić nasze dane od pewnego odchylenia interpretacyjnego. Fakt, że nie można zaprezentować tutaj wszystkich szczegółowych wyników badań, powiększa jedynie trudności. Jeśli mamy uzyskać całościowy obraz religii kościelnej we współczesnym społeczeństwie i ma to być pierwszy krok ku zrozumieniu religii w świecie wpółczesnym, nie ustrzeżemy się przed ryzykiem uproszczeń. Aby to ryzyko zminimalizować, będziemy przedstawiali jedynie takie uogólnienia, które są oparte nie na wyizolowanych wynikach badań, ale na wynikach zbieżnych. Nawet po przedsięwzięciu takich środków ostrożności, trzeba przyznać, iż nie można uogólnień przyjmować bez wątpliwości. Mogą być one jednak traktowane jako konkluzje poparte dostępnymi danymi².

. WEumpie powszechnie uznaje sie wieś za bardziej religijną niż mjasto. Jest to również potwierdzane przez wyniki badań w socjologii religii. Od danych o uczestnictwie w nabożeństwach po dane o llczbiTpogrzebów kościelnych i różne statystyki, które można przyjąć za wskaźniki religijności kościelnej, wykazują one stale wyższe wartości dla obszarów wiejskich niż miejskich. Na podstawie takich statystyk tylko niewielka część populacji miejskiej może być uznana za-prokościelną^ Może być interesującą uwaga, iż daje się również zauważyć silną tendencję zniżkową religijności kościelnej na-terenach- wiejskich. Co ST tym rdzierróżnlce w religijności kościelnej, choć jeszcze nie zniwelowane całkowicie, są teraz mniejsze niż kilkadziesiąt lat temu.

Nie trzeba dodawać, że jest to tylko część bardziej ogólnego procesu. Przekształcenia w rozmieszczeniu religii kościelnej są powiązane z rosnącym przenikaniem się gospodarek miasta i wsi, rosnącą racjonalizacją rolnictwa, dyfuzją kultury miejskiej do wsi poprzez środki masowego przekazu itd. Należy jednak stwierdzić, iż te przekształcenia nie przebiegają równomiernie. Oprócz warunków lokalnych i regionalnych o charakterze ekonomiczno-po-litycznym, również specyficznie „religijna” tradycja danego obszaru lub wspólnoty może przyspieszać bądź opóźniać ten proces.

Według innego, powszechnie panującego poglądu knhiety są bardziej religijne niż mężczyźni, a młodzież i ludzie starsi niż inne grupy wiekowe. Wyniki badań wskazują, że takie opinie powinny być choć w części zrewi- ³

63

1

   Warte odnotowania są badania Fichtera parafii katolickich. Fichter wpłynął na zainicjowanie trendu od czysto socjologicznych badań do socjologii parafii, a jego badania służyły jako model dla większości tak katolickich jak protestanckich badań nad parafią. Por. Joseph H. Fichter, S. J., Southern Parish, The University of Chicago Press. Chicago, 1951 i Socicd Relations in the Urban Parish, The Universily of Chicago Press, Chicago, 1954.

2

und Sozialpsychologie. Jeśli chodzi o przegląd dyscypliny, patrz: Charles Y. Glock The Sociology of Religion w: Robert K. Merton, Leonard Broorn i Leonard S. Cottrell Jr. wyd., Sociology Today, Basic Books, New York, 1959, str. 153-177; Paul Honigsheim Sociology of Religion — Complementary Analyses of Religions Institutions, w: Howard Becker

3

Alvin Boskoff, wyd., Modem Sociological Theory in Conti unity and Changę, The Dryden Press, New York, 1957, str. 450-481; Chester L. Hunt, The Sociology of Religion w: Joseph S. Roucek, wyd., ContemporarySociology, Philosophical Library, New York, 1958; Gabriel Le Bras, Problemes de la Sociologie des Religions w: Georges Gurvitch, wyd., Trait de la Sociologie, tom II., Presses Universitaires de France, Paris, 1960, str. 79-102; Dietrich Goldschmidt, Franz Greiger i Helmut Schelsky, wyd., Soziologie der Kirchengemeinde, Enke, Stuttgart, 1959; Richard D. Lambert, wyd., Religion in American Society, tom 332 The Annals of the American Society of Political and Social Science.