3574671457

Cóż ze starszymi dziać by się powinno,

Co tyle płaczu, skarg, jęków słyszeli?[...]

Co szli w katorgi ku Sybiru krańcom ⁵⁷

Przy opracowaniu digitalizowanych i zabezpieczanych na mikrofilmach periodyków galicyjskich z przełomu minionego stulecia natknęłam się na inny majstersztyk, rzewną dumkę ukraińską⁵⁸ o tym samym tytule „Hanna” (bohaterka również karocą podróżuje). Poemat, zamieszczony w „Kurjerze Jarosławskim”⁵⁹ i kontynuowany w „Głosie Jarosławskim”⁶⁰, osadzony w czasie wojen z Kozakami, tuż przed najazdem szwedzkim, którego duch również tchnie Sienkiewiczem: zarówno patriotyczna wymowa, jak i wątek romansowy. Narrator jest popowstaniowy i przybity⁶¹, ale akcja poematu rozgrywa się tym razem na Podolu, gdzie rycerstwo dawnej Rzeczypospolitej walczy przeciw Kozakom i hałłakującym⁶² jak w „Trylogii” Tatarom⁶³, a wyróżnia się główny bohater, polski

⁵⁷    Op. cit.

⁵⁸    o wielkopolskim poecie zygmuntowskim: on pierwszy u nas zrozumiał muzykę słowa; czuł, że w poezyi, obok treści i formy winno być jeszcze cóś takiego, coby zarówno obie dopełniało. Każda pieśń jego ma zarazem właściwą sobie nutę [...] Niektórych jego miarowo-stopowych rytmów nie zaparłby się najśpiewniejszy z naszych dzisiejszych poetów, Zaleski [w:] Kasper Miaskowski: studyum literackie / skreśli! Henryk Sienkiewicz // Tygodnik Illustrowany. - Warszawa. - T.5 (1870), nr 127-129, s. 302.

Por. wzmiankę Sienkiewicza o poemacie „Gwido” poety Jabłońskiego z 1855 r. pisanym w Afryce: Z niedalekich pustyni Sudanu może dochodziły go właśnie głębokie basowe głosy lwów [..] myśl jego zerwawszy się jak ptak z afrykańskiego brzegu biegła w strony ojczyste, gdzie Boh szumi srebrną wodą, gdzie oko tonie w bezbrzeżnej równinie stepu [. . .] Ta smętna nuta ukraińska wśród afiykańskiej nocy nad brzegiem Zanzibaru [w:] Bez tytułu / H.S. // Gazeta Polska. - Warszawa. 1873, nr 78 ; Brakło tylko jeszcze owej piosenki [...] na chłopską śpiewanej nutę [...] Pozostawmy więc Amerykanom ich praktyczny pogląd [...] musimy wszystko brać na szopenowską nutę [w:] Listy Litwosa z podróży XIV : szkice amery kańskie III // Gazeta Polska. -Warszawa. - 1878, nr 66 ; por. sienkiewiczowska krytyka poezji Jankowskiego: Znać, że się on wczytywał w wielkich mistrzów i śpiewa na ich nutę, ale z siebie nic dać nie jest w stanie [w:] analiza dzieła pt. Poezye. Z. 2 / Czesław [w:] Literatura. Bibliografia. Sztuka / § // Gazeta Polska. - Warszawa. - 1881, nr 128. Uczułem niesmak -pisał do jednego ze znajomych - do nowelek, do bohaterów-liliputów, do rozczulania się na kwincie cienko brzmiącej, do swoich i cudzych utworów tego rodzaju, powiedziałem więc sobie: lam satis! Spróbuję na inną nutę. Tam (w przeszłości) wszystko takie wyraźne i wielkie w przeciwstawieniu do marności dzisiejszego życia [w:] Henryk Sienkiewicz : notatka bio i bibliograficzna / Stefan Demby // Tygodnik Illustrowany, 1900, nr 10, s.184-185, rekapitulacja: Z życia Sienkiewicza / Ferdynand Hoesick // Kuijer Warszawski. - 1900, nr 353, s.8 ; domniemana autobiografia: żona (Marya z Szetkiewiczów) [...] przytłumiła w nim tę pesymistyczną nutę, która dźwięczała zawsze trochę rozpaczliwie we wszystkich jego poprzednich utworach [w:] Towarzystwo warszawskie / Baronowa X. Y. Z. // Czas. - 1886, nr 263; Nie ma tu jakiejś nuty ogólnej, w której zlewają się rozdźwięki [w:] Z wrażeń włoskich : Nervi / Henryk Sienkiewicz // Biblioteka Warszawska. - 1893, nr 2, s.483-489 ; „ Czas” czyni pokutę - Krzycząc: gaście ogień ”! - Na jedną wciąż nutę [w:] Kalendarz djabelski i przepowiednie / Żaba // Djabel. R.25, nr 4 (1893); słowo- klucz w znaczeniu pozytywnym: jakaś nuta obcej pieśni, w której odezwie się rytm swojski [w:] Żórawie / H. Sienkiewicz // Kuijer Warszawski. - 1896, nr 1, s. 14 ; Niech serce mężne, jak w pancerz zakute - Gra pieśń miłosną, lecz na swojską nutę [w:] Ona : dramat / H. Zaleski. Kraków, 1901, s. 61

⁵⁹    Sienkiewicz, po powrocie z Wioch, koniec kwietnia 1893 roku spędza w Krakowie, a potem w prasie pojawia się: Hanna : opowieść z przeszłości / przez H. Zaleskiego // Kuijer Jarosławski. -1893, nr 7 (1 maja 1893)-nr 8 (15 maja 1893) http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/3331

⁶⁰    Hanna : opowieść z przeszłości / H. Zaleskiego // Glos Jarosławski. - R. 1, nr 1 (1 czerw.)- nr 9 (1 paźdz. 1893) http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication?id=3364&from=&dirids=l&tab=l&lp=5&OI=

⁶¹    Dziś bez granic w naszej doli - Możem dążyć do Kamczatki - Na najdłuższe dnie niewoli! [w:] Hanna // Glos Jarosławski. - 1893, nr 5

14