3574672122

98 _ 4. Biograficzne uwarunkowania.

niejsza przeszłość”. W tym okresie życia istotna zmiana wiąże się z ukierunkowaniem aktywności na wspieranie rozwoju dzieci i rodziców, a także przebudowywaniem dotychczasowych relacji małżeńskich. Zmiany fizjologiczne i starzenie się nie muszą hyc — jak pokazują doświadczenia nauczycieli — kryterium oceny tej fazy życia. W zamian za to respondenci oceniają obecną fazę jako okres „uspokojenia”, dojrzewania, czasu, kiedy dorosły wie, czego chce, co może, a z czego musi zrezygnować. Niektórzy nauczyciele przyznają jednak, że dla nich stabilizacja oznacza stagnację albo też okres kumulacji kryzysów, np. rozwód, śmierć bliskich.

Niezaprzeczalnie o ocenie i interpretowaniu rozwoju w dorosłości decyduje (oprócz uwarunkowań rodzinnych i społecznych) ta aktywność jednostki, którą ukierunkowuje na pracę zawodową.

4.2. Rozwój zawodowy

jako sfera biografii intencjonalnej

4.2.1. Uwarunkowania wyboru zawodu nauczyciela

Niektóre deterministyczne teorie rozwoju zawodowego wskazują na jedną, główną przyczynę określonego wyboru zawodowego¹⁴. W takim ujęciu określone predyspozycje charakterologiczne osoby, jej talenty i zainteresowania ukierunkowują jej zainteresowania na jeden typ działalności zawodowej. Odmiennie — podejście wieloczynnikowe, np. wedle teorii Supera, na ogół ludzie są multipotencjalni, czyli zdolni do wyuczenia się i wykonywania wielu zawodów'⁵. Ponadto wieloczynnikowa teoria rozwoju zawodowego wiąże potencjalne zainteresowania zawodowe i późniejszy rozwój zawodowy z wpływami różnorodnych czynników podmiotowych i przedmiotowych. Zawód, wykształcenie i aspiracje rodziców, predyspozycje biopsychiczne, sytuacja materialna, wpływ autorytetów

¹⁴    Na przykład teoria rozwoju A. Roe, która wiąże wybór zawodu z określonymi postawami rodziców, ukierunkowującymi na określone role i aktywności lub koncepcja typów zawodowych J. Hollanda, który wymienia sześć typów osobowości zawodowych, uwarunkowanych określonymi predyspozycjami. Zob.: J. Arnold, C.L. C o o p e r. I.T. Robertson: Work Psychology. Undersłanding haman behauiour in the workplace. London 1998, s. 390—391.

¹⁵    D.E. S u p e r: Psychologia zainteresowań. Tłum. H. C h o y n o w s k a. Warszawa 1972.