3574672316

64_ 4. Biograficzne uwarunkowania.

4.1.1. Dzieciństwo i adolescencja

Wychowanie i organizacja życia w domu rodzinnym

Opisując biografie respondentów, nie można pominąć motywu związanego z funkcjonowaniem domu rodzinnego, w jakim nauczyciele urodzili się i wychowali. Wątkami o zasadniczym znaczeniu okazały się opisywane przez nauczycieli postawy rodzicielskie matki i ojca, ich pozycja w rodzinie, wpływ na respondentów, a także wzajemne relacje respondentów z rodzeństwem. Dodatkowo dla niektórych nauczycieli czynnikiem ważnym dla przebiegu własnego osobistego rozwoju było ich pochodzenie społeczne.

Analizę relacji respondentów z własnymi rodzicami można oprzeć na klasycznym podziale postaw rodzicielskich autorstwa Marii Ziemskiej, wykorzystując cztery pary opozycji i osiem postaw rodzicielskich: akceptacja — odtrącenie, współdziałanie — unikanie, uznanie praw dziecka

—    nadmierne wymagania oraz przyznawanie dziecku rozumnej swobody — nadmierne ochranianie¹.

Wśród nauczycielskich opowieści dotyczących funkcjonowania rodziny i relacji respondentów z ich rodzicami odnajdujemy większość powyższych postaw. Opowiadanie o stosunkach rodzice — dzieci nauczyciele wzbogacili ponadto wątkiem dotyczącym — obecnie realizowaną przez wielu z nich — rolą rodzica. Powoduje to „podwójne” uwikłanie biografii

—    respondenci, opowiadając o postawach rodzicielskich własnych matek i ojców, odnosili je często do własnych postaw rodzicielskich. Zachowując klasyfikację postaw Ziemskiej, można wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje relacji z rodzicami — pozytywną ocenę postaw własnych rodziców i satysfakcję respondentów z funkcjonowania rodziny lub brak satysfakcji z relacji z rodzicami. Do pierwszej grupy należą biografie Marka, Anny, Hanny czy Moniki. Jak wynika z ich wypowiedzi, relacje z rodzicami oparte są na akceptacji, rodzicielskim wsparciu, subiektywnym odczuciu „bycia kochanym”, współdziałaniu z rodzicami:

Marek: dokąd mama była zdrowa, to miałem wsparcie w mamie i to był dom, w którym rozumieliśmy się².

Anna: ja byłam czwartym dzieckiem i dziewczynką i ja byłam dzieckiem bardzo oczekiwanym i bardzo kochanym. I to musiało wpłynąć, bo moi bracia byli mniej

1

   M. Ziemska: Rodzina a osobowość. Warszawa 1975, s. 86—90; Taż: Postawy rodzicielskie. Warszawa 1973.

2

   Cytaty z wypowiedzi respondentów są dosłowne, przywołując je, nie dokonywałam żadnych zmian, żadnych poprawek stylistycznych.