3574672274

2.1. Rola nauczyciela. 35

micka wiedza naukowa, refleksyjny praktyk jest bowiem badaczem szczególnego rodzaju, który dla każdego, unikalnego przypadku, konstruuje nową teorię, nieograniczoną raz ustalonymi środkami bądź celami²'¹. Refleksja nauczyciela ma wówczas dwojaki wymiar: nad działaniem oraz w działaniu. Obydwa rodzaje refleksji można tłumaczyć jako „namysł po fakcie” lub „refleksja jako spirala myślenia i działania”. Refleksja nad działaniem jako „namysł po fakcie” może mieć charakter pogłębiony, bardziej uniwersalny i może służyć doskonaleniu przyszłego działania. Refleksja w działaniu umożliwia zaś elastyczność reagowania, jest „spiralą myślenia i działania, krytycyzmu i twórczości, dostrzegania i rozumienia przestrzeni, zjawisk i procesów oraz przewidywania ich następstw”²⁵.

U podstaw drugiego modelu — Girouxa koncepcji transformatywne-go intelektualisty leży przekonanie, że nauczyciel jest „publicznym intelektualistą”, którego cel to przełamywanie dyskryminacji ekonomicznej, politycznej i społecznej. Transformatywny intelektualista działa zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz szkoły, a jego działania zmierzają do tego, by jego uczniowie w przyszłości zdolni byli do obrony wartości demokratycznych²⁶.

Trzeci ze wspomnianych modeli, postpozytywistyczny praktyk J. Kin cheloe obejmuje zestaw dziesięciu umiejętności — kompetencji kluczo wych, wśród których Kincheloe wymienia: refleksyjność, myślenie na uczyciela zanurzone w kontekście społecznym, zaangażowanie w two rżenie obrazu świata swoich uczniów, umiejętność improwizacji, umie jętność stymulowania uczniów do uczestnictwa, umiejętność krytycznej autorefleksji osobistej i społecznej, demokratyzacja działania i edukacji, wrażliwość na pluralizm kulturowy, zorientowanie na działanie i postawę aktywną oraz postawa wyczulenia na emocjonalny wymiar swoich uczniów²⁷.

Główne różnice, jakie występują pomiędzy wymienionymi modelami a modelami tradycyjnymi, to: znaczenie przypisywane autorefleksji nauczyciela i istotność kształtowania miękkich kompetencji nauczyciela. Niezmienne pozostają cele pracy nauczyciela: wspomaganie ucznia w rozwoju osobistym, pośredniczenie w przekazie kulturowym, wychowywanie do mądrego kreowania siebie i świata. Zadania te, odnoszące się do sfery wartości, stawiają w centrum uwagi zagadnienie nauczycielskiego etosu.

²⁴    D. Schon: The Reflectiue Practitioner. New York 1983, s. 68.

²⁵    M. Czerepaniak-W a 1 c z a k: Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela. Toruń 1997, s. 14—17.

²⁰ H. Mi z erek: Dyskursy współczesnej..., s. 59.

²⁷ Tamże, s. 61—64.

3*