3870137076

128 I. WAWER, M. PISKLAK, K_ PARADOWSKA

charydów i ich pochodnych w fazie stałej opublikował w 1998 r. M. Potrzebowski [12]. Analizowano dane MAS NMR dla innych ważnych biomolekuł: aminokwasów (w tym metioniny [13], selenometioniny [ 14]), peptydów [ 15], homopolipeptydów [16] oraz bioaktywnych związków izolowanych z roślin: flawonoidów [17, 18, 19], sapogenin steroidowych [5], kumaryn [2-] czy /^-karotenu [21].

BADANIA SUBSTANCJI LECZNICZYCH, POLIMORFIZM

Mimo, że od pierwszych zastosowań minęło ćwierć wieku, NMR w fazie stałej nie stał się popularną metodą badania leków i preparatów farmaceutycznych. Zwracał na to uwagę Bugay w 1995 r. [22] oraz Wawer w 1999 r. [23] ale sytuacja nie zmieniła się radykalnie w ciągu ostatnich lat. Jest to trochę zaskakujące, zważywszy, że prawie 90% preparatów farmaceutycznych jest sprzedawanych w fazie stałej. Istotnym powodem jest wysoki koszt spektrometru NMR z sondami do MAS, drugą prawdopodobną przyczyną jest niedostateczna znajomość tej techniki przez tradycyjnie wykształconych farmaceutów. Wartościowe aplikacje farmaceutyczne powstająna ogół w tych laboratoriach, gdzie istnieje interdyscyplinarna współpraca lekarzy czy farmaceutów z fizykami i fizykochemikami.

Farmaceutyczne zastosowania NMR w fazie stałej omówiono w pracach przeglądowych [24, 25] oraz w monografii poświęconej projektowaniu i analizie leków [23]. Krystaliczna forma substancji czynnej jest ważna nie tylko ze względu na bio-dostępność ale musi być brana pod uwagę w projektowaniu leku, w procedurze jego rejestracji, a często też podlega ochronie patentowej [26].

Badania metodą ^l3C CP MAS NMR dostarczyły ważnych informacji strukturalnych o antybiotykach penicylinowych [27,28]. W sieci krystalicznej kwasu penicylinowego i jego soli jest wystarczająco dużo miejsca na rotację pierścienia aromatycznego, ale szybkość rotacji nie jest zależna od rozmiarów kationu. Poprzez analizę kształtu sygnałów w widmach rejestrowanych w różnych temperaturach można uzyskać parametry kinetyczne charakteryzujące dynamikę tego procesu.

Antybiotykiem używanym od wielu lat jest chloramfenikol, ale jego toksyczność spowodowała ograniczenie zastosowań, jednocześnie trwają intensywne poszukiwania analogów o korzystniejszych właściwościach. Takim związkiem jest tiam-fenikol oraz nowa pochodna z pierścieniem pirolowym, dla której nie udało się wyhodować monokryształu. Informacje ojej strukturze w ciele stałym uzyskano z widm 'H i ^l3C MAS NMR a w przypisaniu sygnałów rezonansowych pomocne były obliczenia stałych ekranowania [29]. Analiza stałych ekranowania i przesunięć chemicznych dla geometrii treo i erytro sugeruje, że pochodna pirolowa ma w części alifatycznej konfigurację treo, podobnie jak chloramfenikol. Interesujące były widma 'H MAS — zaskakująco dobrą rozdzielczość miało widmo chloramfenikolu, w którym można było odróżnić protony aromatyczne orto i meta, różniące się o 0,5 ppm. Świadczy to o istnieniu ruchów molekularnych (rotacja grupy CHC1₂ oraz pierścienia feny-