396945263

I WSTĘP

Powody praktyczne i przesłanki teoretyczne podjęcia tego typu badań wynikają z faktu obarczania państwowego gospodarstwa leśnego funkcjami dochodowymi, co miało miejsce już na przełomie XVII i XVIII wieku. Od tego czasu nieustannie trwa poszukiwanie zorientowanych na „przedsiębiorczość” form organizacyjno-funkcjonalnych w lasach państwowych. Zapoczątkowało ją włączenie państwowego gospodarstwa leśnego w orbitę państwowej administracji leśnej. Wynikające stąd podporządkowanie ekonomicznych i organizacyjnych zasad gospodarki leśnej regułom funkcjonowania administracji państwowej znalazło wyraz w przekazywaniu do budżetu wszystkich przychodów gospodarstwa, a zarazem pokrywania przez budżet wszystkich jego rozchodów. Ewidencjonowane przychody i rozchody oraz wynikająca z ich porównania nadwyżka finansowa stanowiły podstawę ekonomicznego rachunku leśnego „gospodarstwa budżetowanego brutto", krócej „gospodarstwa brutto".

Brak związku przyczynowego między przychodami i rozchodami powodował, że wysoka nadwyżka finansowa wcale nie musiała być rezultatem dobrego gospodarowania. Zjawiska takie miały miejsce w okresach dekoniunktury, prowadzącej do nadmiernego użytkowania lasu i równoczesnego ograniczania zakresu i kosztów jego zagospodarowania. Mankamenty te dostrzeżono już w połowie XIX wieku. Równocześnie coraz większe uznanie zdobywał rachunek ekonomiczny nastawiony nie na obliczanie różnicy między przychodami a rozchodami, lecz różnicy między sumą wartości uzyskanych z produkcji, a sumą wartości włożonych do produkcji. Różnica ta nazwana została dochodem, do jej ustalenia zaś rozwinięto metody bilansowania majątku gospodarstwa leśnego. Niestety z powodu trudności związanych z wyceną wartości lasu oraz jej zmian, las nie został objęty rachunkiem dochodu gospodarstwa leśnego. Ograniczenie tego rachunku do pozostałych pozycji majątku gospodarstwa leśnego było wyrazem formy organizacyjno-funkcjonalnej nazwanej gospodarstwem netto.

Podstawowe cechy organizacyjno-funkcjonalne gospodarstwa netto obejmują m. in.:

•    organizacyjne wyodrębnienie gospodarstwa z państwowej administracji leśnej,

•    sporządzanie własnego planu finansowo-gospodarczego oraz bilansu,

•    rozliczanie się z budżetem państwa wynikiem netto działalności.

Brak osobowości prawnej jest jednym z podstawowych czynników różnicujących gospodarstwo netto od przedsiębiorstwa lasów państwowych. Podobieństwo pozostałych rozwiązań organizacyjno-funkcjonalnych sprawia, że gospodarstwo netto bywa nazywane

3