4265275960

39

Ewa Szepietowska: Werbalna fluencja afektywna i narracje emocjonalne u osób z AD i VD

Osoby z VaD podawały więcej zwierząt niż słów na określone litery, w tym mniej niż grupa AD. Liczba klasterów nie różnicowała grup, ale pacjenci z naczyniową patologią wykorzystali mniej połączeń. Z kolei chorzy z AD generowali mniej słów z kategorii semantycznych niż fonetycznych, tworząc także mniej podkategorii, co jest zgodne z tezą o rozpadzie pamięci semantycznej. Podobne dane uzyskali Henry i in. [20] podkreślając, że rozpad sieci semantycznej jest bardziej typowy dla AD niż deficyty wykonawcze. Wykonanie fluencji semantycznej z typowym ograniczeniem podawanych pojęć, różnicuje wczesną postać AD od naturalnego procesu starzenia się [21, 22]. Według badaczy, istotą deficytów pamięci semantycznej w AD jest trudność w identyfikacji specyficznych, niezbędnych dla pojęcia cech, ignorowaniu mniej istotnych, i utrzymanie wyników tych decyzji poznawczych w pamięci. Mniejsze trudności chorzy ujawniają w określeniu prototypowości egzemplarzy danej kategorii, co powoduje, że w zadaniach typu fluencji mogą generować słowa typowe dla danej kategorii, choć często wychodzą poza kryterium lub podają nazwy subkategorii [23]. Natomiast deficyty osób z VaD w realizacji fluencji są raczej powiązane z dysfunkcjami wykonawczymi, co ujawnia się w postaci utrudnień w inicjowaniu reakcji i nieumiejętności w zmianie strategii.

Poza deficytami poznawczymi istotnym elementem obrazu klinicznego otępienia są depresja i lęk. Nasilają je niekorzystne czynniki środowiskowe: zależność od innych, niska sprawność ruchową, ograniczenie aktywności, brak wsparcia psychicznego, bieżące negatywne doświadczenia [24, 25]. Wyższy poziom wglądu nasila objawy lękowe, choć nie wykazano jednoznacznych zależności pomiędzy poziomem lęku a fazą otępienia. Typ otępienia różnicuje objawy: lęk częściej cechuje osoby z AD, zaś depresja chorych z VaD [26], choć wyniki w tej mierze nie są konkluzywne. W omówieniu badań autorzy zwracają uwagę na różnorodność technik oceny stanu emocjonalnego chorych oraz trudność w pozyskaniu danych ze względu na obniżenie możliwości poznawczych, w tym językowych.

Materiał i metoda

Na tle licznych danych odnoszących się do zdolności językowych i pamięci, w tym poziomu realizacji zadań fluencji neutralnej nie podjęto analiz odnoszących się do fluencji afektywnej u osób z otępieniem. Celem podjętych badań była analiza komunikatów afektywnych budowanych przez chorych z otępieniem o zróżnicowanej etiologii w porównaniu do wykonań osób nieobciążonych neuropsychiatrycznie oraz wskazanie czynników modyfikujących realizację zadań.

Wykorzystano następujące zadania:

a) , fluencję afektywną. Zadaniem badanych było podawanie słów do kategorii przyjemne, a następnie nieprzyjemne. Czas realizacji każdego zadania wynosił 2 minuty. Wybór ten został podyktowany faktem, iż w czasie zwykle proponowanym uczestnikom (1 minuta) osoby z otępieniem zwykle nie generowały żadnego słowa [8, 27],

b) . dyskurs narracyjny. Zadaniem badanego było opowiedzenie historii do 3 różnych zdjęć, które odzwierciedlały nienawiść, lęk i miłość [28],

c) . podskalę Słownik z testu WAIS-PL, która ocenia rozumienie i ekspresję werbalną, poziom myślenia abstrakcyjnego, zdolność do klasyfikacji pojęć oraz zasoby wiedzy; jest również wskaźnikiem kompetencji językowych badanego [29]. W ilościowej analizie wykorzystano wyniki surowe,

d) . Globalną Skalę Demencji (GDS) - metodę pozwalającą określić stopień zaawansowania otępienia poprzez opis funkcjonowania chorego [30].