4265275964

43

Ewa Szepietowska: Werbalna fluencja afektywna i narracje emocjonalne u osób z AD i VD ków, czasowników i przymiotników w opowiadaniu o nienawiści była związana z poziomem kompetencji językowych: osoby o większych możliwościach podały więcej pojęć w tym zadaniu (kolejno: R=0, 64 p=0, 04; R=0, 64 p=0, 04; R=0, 83 p=0, 003) i więcej przymiotników w narracji o lęku (R=0, 78 p=0, 0008). Dłuższy czas edukacji sprzyjał generowaniu słów w kategorii nieprzyjemne (R=0, 70 p=0, 02), czasowników w opowiadaniu o miłości (R=0, 66 p=0, 04), przymiotników w narracji o nienawiści (R-0, 79, p=0, 006) i leku (R=0, 71 p=0, 02).

Uwzględnienie nasilenia otępienia w każdej z grup klinicznych (lekkie vs średnie) wykazało sporadyczne różnice. W opowiadaniu o lęku pacjenci z lekkim nasileniem otępienia w przebiegu AD użyli więcej czasowników i przymiotników niż osoby o bardziej nasilonych deficytach poznawczych (kolejno: Z=-2, 09 p=0, 04; Z=-2, 21 p=0, 003). W grupie osób z VaD osoby lepiej funkcjonujące podały więcej rzeczowników (Z=-2, 37 p=0, 02) i czasowników (Z=-2, 04 p=0, 04) w opowiadaniu o lęku, również więcej czasowników w narracji o nienawiści (Z=-2, 39 p=0, 02) i miłości (Z=-2,15 p=0, 03). Ogólnie - pacjenci z mniej nasilonymi objawami otępienia byli bardziej efektywni w generowaniu pojęć afektywnych.

Dyskusja

Wyniki naszych badań wskazują, że u chorych z otępieniem (AD i VaD) poziom aktualizacji słów jest obniżony w porównaniu do rezultatów osób z grupy porównawczej; dotyczy to zarówno liczby nacechowanych afektywnie słów wykorzystanych spontanicznie w narracjach, jak i podanych w afektywnych kategoriach semantycznych. Wyniki te są zgodne z dotychczasowymi danymi odnoszącymi się do funkcjonowania poznawczego osób z demencją. Niski poziom aktualizacji słów z kategorii semantycznych (nieafektywnych) przez chorych z AD jest związany z nasileniem atrofii kory mózgu (szczególnie tylnego obszaru) [32]. W porównaniu do osób AD, pacjenci z VaD ujawniają większe deficyty w wykonywaniu zadań fluencji słownej, z typowymi trudnościami w inicjowaniu aktualizacji (szczególnie mocno zaznaczającymi się we fluencji fonemowej) [18]. W uzyskanych przez nas wynikach wyjątek stanowi porównywalna we wszystkich 3 grupach liczba przysłówków, które, jako część mowy o niskiej frekwencji występowania, rzadko wystąpiły w narracjach badanych ze wszystkich grup.

Zdolność generowania pojęć z kategorii afektywnych jest wyższa u osób z AD niż z otępieniem naczyniowym. Także w innych pracach podkreślano wyższe możliwości chorych z AD niż z innymi typami otępień w sytuacji konwersacji [33]. Z kolei pacjenci z VaD uzyskali ogólnie niskie wyniki, co może mieć związek z dominującymi w tej grupie chorych deficytami uwagi i planowania. Rezultaty te potwierdzają odmienność mechanizmów leżących u podstaw deficytów poznawczych w obu grupach: zakłóceń pamięci w AD, procesów wykonawczych i spowolnienia psychicznego w VaD [15, 34]. lak zaznaczono we wstępie, otępienie naczyniowe jest nazwą zbiorczą dla różnych procesów naczyniowych, należy się liczyć zatem ze zróżnicowaniem możliwości chorych, których wyniki zostały przedstawione bez uwzględnienia specyfiki patologii naczyniowej.

Analizując profil wykonań zależny od typu afektywnego charakteru zadania odnotowałyśmy, że największa liczba pojęć afektywnych pojawiła się w narracji o lęku. Prawidłowość ta dotyczy osób z AD i grupy porównawczej. Lęk jest emocją złożoną, obejmuje poczucie smutku, przygnębienia, niepokoju, bezradności; może mieć charakter biologiczny, społeczny, egzystencjalny, moralny. Jest rzeczą niezwykle interesującą, że ta właśnie kategoria afektywna uruchomiła aktualizację pojęć u osób z AD w stopniu większym niż inne kategorie afektywne (nienawiść czy miłość). W tej także grupie ujawniło się najwięcej odniesień autobiograficznych w tej narracji.

Rezultat ten można odnieść do m.in. ogólnych prawidłowości wskazujących na niezwykłą trwałość pamięci emocjonalnej, realizowanej z udziałem ciała migdałowatego: nawet, jeśli człowiek nie doświadcza aktualnie sytuaq'i traumatycznej, lęk (gotowość lękowa) pełni funkcję przystosowawczą [35]. Uzyskane wyniki pośrednio potwierdzają obserwacje z innych badań: wrażliwość na lękotwórcze bodźce jest charakterystyczna dla osób z AD, szczególnie w początkowych fazach otępienia. Źródłem tej wrażliwości może być świadomość pogorszenia własnych możliwości i niekorzystne środowisko opiekuńcze; lęk może też stanowić element zespołu depresyjnego [24]. Wynik ten uznajemy za interesujący także w kontekście dominujących w przebiegu AD zaburzeń pamięci epizodycznej i autobiograficznej, mimo