431984949

np. „myślenie” zostało określone przez behaviorystow jako „ciche mówienie”. Inaczej mówiąc, zarówno kierunek psychologii testowej jak i klasycznego behavioryzmu Watsona odrzuciły całą problematykę mechanizmu zachowania się i — rozumiejąc cytowaną poprzednio radę Pawłowa bardziej dosłownie niż sam Pawłów — ograniczyły się do badania samych „zewnętrznych reakcji na zewnętrzne bodźce”, a procesy pośredniczące między bodźcami i reakcjami po prostu

pominęły^

Klasyczny

behavioryzm przeżył jednak już, jak się zdaje, swój okres popularności i triumfu, nawet we własnej ojczyźnie. Główny jego krytyk, T o 1 m a n, stwierdził, że Watson przyjął błędną, „molekularną” definicję zachowania się, uważając je za sumę pojedynczych reakcji, jakby behavioralnych „molekułów”, tymczasem akty zachowania się stanowią pewne całości, które jako takie posiadają swoiste cechy. Tolman wymienia trzy takie cechy, a mianowicie: 1. zachowanie się wykazuje „kierunek poznawczy i celowy” (termin Perry’ego), tzn. zmierza do pewnego przedmiotu jako celu względnie oddala się od niego, 2. każdy akt behavioralny wiąże się z pewnymi przedmiotami jako środkami do zdobycia celu, oraz 3. akty behavioralne stanowią sposoby dochodzenia do celu raczej krótkie niż długie i trudne. Jak wynika z referatu Griffitha (oryginalna praca Tolmana była mi niedostępna), Tolman uważa tak określone zachowanie się za charakterystyczne dla istot obdarzonych życiem psychicznym i odróżnia je zarówno od reakcji czysto biologicznych, jak też od ruchów ciał martwych. Zachowanie się jest, jego zdaniem, konsekwencją faktu, że „organizmy o określonej dziedziczności, o określonych rodzajach i stopniach treningu i o określonych stopniach dojrzałości, są zanurzone w środowiskach i popędzane przez stan fizjologicznego niezrównoważenia. Zachowanie się występuje u nich jako skutek, z jednej strony tego braku równowagi i z drugiej, oddziaływania czynników środowiskowych. Procesy psychiczne są tylko »zmiennymi pośredniczącymi (intern en ing va-riables) pomiędzy ostateczną zmienną zależną, tj. zachowaniem się i pięcioma zmiennymi niezależnymi, mianowicie: 1. bodźcami środowiskowymi, 2. fizjologicznym popędem, 3. dziedzicznością, 4. daw-

46