4442198309

zyskały możliwości szerszego upowszechnienia. Nie nastąpiło to szybko. Musiało najpierw rozwinąć się szkolnictwo oraz struktury społeczne, wchłaniające ludzi piśmiennych, musiała potanieć produkcja papieru, musiały powstać drukarnie itp. Nowe technologie usprawniały powielanie tekstów, ale sposoby pisania nie zmieniały się. Ręczne pisanie tekstów trwało nadal.

Najdłużej utrzymało się pisanie gęsim piórem. Dopiero na początku XIX wieku (1806 r.) wynaleziono stalówkę. Ale musiało upłynąć kilkadziesiąt lat (1860 r.) by potaniała na tyle, że użycie stało się opłacalne. Przypadkowe znalezisko grafitu (początkowo sądzono, że to węgiel) umożliwiło podjęcie produkcji ołówków, które zastąpiły rylce używane do pisania na woskowych tabliczkach powszechnie używanych w szkołach.

Na przełomie XIX i XX wieku w urzędach istniała rzesza urzędników kopiujących różne dokumenty. Ich pozycja społeczna była niska a zarobki bardzo niewielkie. Ale wnet w nich uderzył wynalazek maszyny do pisania. Już w 1873 r. zaczęto ją produkować w zakładach Remington Rand w stanie Nowy Jork. W latach I wojny światowej maszynopisanie stało się normą w wojsku, a następnie w urzędach. Bardzo szybko szeregowy urzędnik musiał tę umiejętność opanować. Tak więc znikł zawód kopisty, a jego miejsce zajęły maszynistki, dziś używające laptopa. Była to ogromna zmiana na rynku pracy. Kobiety-maszynistki pomnożyły tradycyjne kobiece zawody: pielęgniarki, nauczycielki, misjonarki, zaznaczyły swoją aktywność w handlu, korporacjach, bankowości, służbie zdrowia i innych instytucjach².

Pisanie ręczne utrzymało się najdłużej w bibliotekach i to tych największych. Jeszcze w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia w Bibliotece Narodowej katalogowano ręcznie, błędy wyskrobywano żyletkami do golenia. Dopiero zastosowanie maszyny do pisania przerwało tę nudną i czasochłonną praktykę.

Trzecią zmianę po Gutenbergowskiej i Remingtonowskiej wyznaczyły komputery. W latach sześćdziesiątych XX wieku w Stanach Zjednoczonych ich zastosowanie w różnych dziedzinach życia społecznego stało się tak powszechne, że przyczyniło się do powoła-

M. Micińska: Inteligencja na rozdrożach 1864-1918. Warszawa 2008, s. 49.