4442198888

Przede wszystkim zwróćmy uwagę na to, że jednym z podstawowych wymagań ludzkiej społeczności, istotnym dla współżycia ludzi w gromadzie, jest postulat wzajemnej pomocy i współpracy, a przynajmniej nie szkodzenia sobie nawzajem. Dlatego zachowanie się korzystne dla jednostki, ale szkodliwe dla jej współbraci, np. obrabowanie lub zamordowanie słabszego towarzysza, u zwierząt drapieżnych stanowiące dobrze przystosowany akt walki o byt, w społeczeństwie uważane jest za przestępstwo i surowo karane. I, na odwrót, akty altruizmu czy przyczyniania się do dobra ogólnego, u ludzi zazwyczaj uważane za „szlachetne”, są cenione i nagradzane. W ten sposób wartości społeczne, dzięki walorowi, jaki mają w społeczeństwie, stają się dla jednostki jednym z warunków utrzymania wewnętrznej równowagi organizmu, tzn. pełnią w środowisku społecznym podobną rolę jak wartości biologiczne. Inaczej mówiąc, u człowieka powstają w tych warunkach nowe, niebiologiczne potrzeby społeczne,, jako produkt specjalnej hodowli ze strony społeczeństwa. W podobny sposób można by wytłumaczyć powstanie potrzeb poznawczych, estetycznych, ambicyjnych itd. Wprawdzie nie zawsze łatwo będzie wyjaśnić, w jaki sposób pewne wartości, np. estetyczne, pojawiły się i nabrały waloru w danym społeczeństwie, jednakże są to już zagadnienia natury socjologicznej, którymi w psychologii nie mamy potrzeby się zajmować. Dla obecnych rozważań wystarczy stwierdzić, że jednostka, wchodząc w dane społeczeństwo, już zastaje w nim system określonych wartości, które przejmuje, wskutek czego powstają u niej potrzeby skierowane na te właśnie wartości.

Ten proces hodowania przez społeczeństwo u swych członków nowych potrzeb nazywają amerykańscy psychologowie bardzo udat-nic „socjalizacją” człowieka (por. np. Boring i in., 1948, str. 124). W świetle tego poglądu człowiek przynosi na świat tylko wrodzone potrzeby biologiczne, tzn. rodzi się jako „istota biologiczna , faktycznie niewiele różniąca się od zwierząt, a dopiero wychowanie „socjalizuje” go, tzn. przemienia w „istotę społeczną”. Głównym czynnikiem socjalizacji są, z jednej strony, nakazy i zakazy obwarowane określonymi sankcjami czy nagrodami, i zazwyczaj uzasadniane za

189