4645771783

74

RECENZJE I SPRAWOZDANIA

w 1656 (audiatur et altera pars, szczególnie ważne w historii wojskowej), recenzja Piotrowicza z Grunwaldu Laskowskiego (12875). Praca Górskiego (wymienia ją Kukieł w r. 1929) mimo swych braków jest jedyną obszerniejszą pracą w języku polskim o bitwie pod Warszawą 1656. Artykuły Chrząszcza i Krochmal juka

0    Żółtych Wodach (1648), Frąsia o Zborowie (1649 r.), Pawłowskiego o działaniach na Wołyniu w 1792 r. — stanowią duży krok naprzód w przedstawieniu ważnych dla historii wojskowej działań. Artykuły Czołowskiego o bitwie pod Lwowem

1    Finkla o okopach św. Trójcy dotyczą nieopracowanegb okresu lat 1687-1699, Konopczyński w artykule o konfederacji barskiej w Sieradzkiem daje opis bitwy pod Dobrą i działań Zaremby.

Jeżeli chodzi o piśmiennictwo lat 1949—1960 ograniczę się do podania kilku pozycji, moim zdaniem bezspornych. Brak artykułu Dąbrowskiego o Grunwaldzie, Kukiela o strategii i taktyce powstań XVIII i XIX w., artykułów Herbsta o Grunwaldzie i o wojnie 1520, o autorstwie Rady sprawy wojennej, Bibliografia nadal przypisuje ją Zamojskiemu —    13892, o sztuce wojennej powstania 1794,

Wolińskiego referatu o badaniach nad wojskowością polską doby Jana III, Sawczyńskiego Polskie instytucje wojskowe XVII w. Zestawienie wyników najnowszych badań o wyprawie wiedeńskiej znajdziemy w książce Wimmera. Należało uwzględnić jego Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej mimo bardzo dużych braków tej pracy.

Polska myśl wojskowa została w Bibliografii mocno okrojona. Brak jest Łaskiego Spraw i postępków rycerskich opisania. Przydałaby się chyba A. M. Fredry Potrzebne konsyderacye około porządku wojennego i pospolitego ruszenia. Brak Budownictwa wojennego Naronowicza-Narońskiego. Przy artylerii Siemionowicza (17212-3) i sztuce fortyfikacyjnej Freitaga (13871) warto byłoby choćby zasygnalizować wszystkie tłumaczenia. Dla okresu saskiego niezbędna jest oryginalna praca Kampenhauzena Chwała, y apologia kopii y pik, a również Brodowskiego Corpus iuris militaris polonicum zawierający bogaty komentarz do polskiego prawa wojskowego. Z okresu stanisławowskiego pochodzą pierwsze znane polskie regulaminy drukowane dla piechoty (z lat 1760-1790), kawalerii narodowej (z lat 1785-1792), dragonii (z lat 1775-1786), regulaminy służby obozowej i garnizonowej. W Bibliografii znalazł się jedynie regulamin artylerii z 1774 r. (17330) i to umieszczono go w okresie 1696-1764. Warto byłoby też chyba podać podręczniki taktyki ogólnej z r. 1794 Kayzera i Łęskiego.

Oczywiście z braku miejsca byłoby niemożliwe podanie relacji umieszczonych w drukach ulotnych XVI i XVII w., należałoby jednak poinformować o ich zbiorach: jak Theatrum Europaeum, Diarium Europaeum, Gazette de France, Der Siegreich geendigte Rómisch, Kayserliche, Polnische, Muscowitische, Venetia-nische XV-jahrige Tiirkenkrieg. Są spore braki, jeżeli chodzi o kroniki i pamiętniki z II połowy XVII w., brak letopisów Samowidca, Grabjanki, Tagebuchu Gordona (dla 1. 1655—1667) i in.

Wartościowe są zbiorki źródeł do kampanii 1675-76 (wyd. przez Wolińskiego) i 1686 (wyd. przez Chowańca), a dla działań w 1. 1654-1664 Akty Moskowskogo Gosudarstwa, które zawierają wiele cennego dla historyków wojskowości materiału. Niezbędne chyba byłyby potężne tomy: 1 (m. in. konfederacja barska) i 3 (m. in. r. 1794) zbioru A. W. Suvorov Dokumenty (Moskwa 1949, 1952).

Praca Koreneca o powstaniu Puszkara w 1658 r. (18428) powinna się oczywiście znaleźć w okresie 1648-1696, Wojny bałtyckie Huberta (14665) w dziale ogólnym. Wyszedł także z t. 8 Encyklopedii Wojskowej (nr 519) z. 1 (ss. 80). W Komunikacie Bibliograficznym CBW (341) należało uwzględnić i dział „...Pamiętniki.Omawiane tomy ujmują materiał do r. 1958, a nie do 1960.