4130653852

74 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

bardzo obszernym rozdziale 4. Problematyka badań mamy jeszcze stosunkowo krótki rozdział 5. Kierunki i perspektywy informatologii (na terenie międzynarodowym) oraz Uwagi końcowe. Bogaty jest aparat pomocniczy książki: Wykaz akronimów używanych w pracy, Wykaz skrótów nazw instytucji, Bibliografia, licząca 530 pozycji oraz bardzo wygodny Indeks autorsko-przedmiotowy.

Książka M. Dembowskiej stanowi jasno skonstruowany zarys problematyki i faktografii polskiej nauki o informacji. Zarys ten jest poparty bardzo bogatym materiałem dokumentacyjnym. Bibliografia towarzysząca tekstowi głównemu jest dziełem samym w sobie i stanowić będzie najpewniej przez wiele następnych lat cenne źródło pomocnicze, tak dla tych, którzy zechcą podejmować szczegółowe prace badawcze, jak i dla pragnących zapoznać się z drogami rozwoju nauki o informacji, służyć może zarówno przy poszukiwaniu prac konkretnych autorów, jak i według kryteriów treściowych. Indeks autorsko-przedmiotowy jest bowiem tak skonstruowany, że odsyła nas i do tekstu głównego książki (pierwsze w kolejności wskaźniki odsyłają do numerów stron) i do spisu bibliograficznego (wskaźniki ujęte w nawias odsyłają do numerów pozycji bibliograficznych).

Zgodnie z zapowiedzią zatrzymamy się teraz na bardziej szczegółowej analizie rozdziału czwartego. Wydaje się bowiem, że niesie on najistotniejsze treści książki, będąc wyrazem postrzegania przez Autorkę zakresu prezentowanej dyscypliny. Zakres ten nie został explicite wyrażony we wcześniejszych rozdziałach, choć pośrednio i na dość ogólnym poziomie charakteryzuje go oczywiście wstęp i naukoznawczy w swej wymowie rozdział pierwszy, w którym po określeniu przedmiotu nauki o informacji³ Autorka pisze: „Informatologia zajmuje się całokształtem zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z działalnością naukowoinformacyjną” (s. 24). Natomiast rozdział czwarty pokazuje, w jakich kategoriach był ten całokształt pojmowany w polskich badaniach, które scharakteryzowano z wyodrębnieniem 14 grup tematycznych⁴.

Zestawienie założeń dotyczących społecznych celów informatologii oraz zakresu i dokonań badawczych w 40-leciu objętym książką ze stanem praktyki informacyjnej w Polsce u progu XXI w., zwłaszcza przy porównaniu z innymi krajami, prowadzi nieuchronnie do gorzkiej refleksji. Dlaczego jest tak źle w praktyce, skoro tak dobrze rozwijały się w Polsce badania nauki

0    informacji? Czy nie brano pod uwagę w działalności praktycznej wyników tych badań? Czy też nieefektywne były wybory kierunków i/lub szczegółowej tematyki badawczej? A może zły był poziom metodyczny badań? Tutaj też rodzi się wątpliwość, czy zarysowany przez M. Dembowską obraz nauki o informacji nie jest zbyt mało krytyczny. Czy ilościowa zasobność piśmiennictwa

1    nawet wielość wątków problemowych w badaniach są wystarczającym dowodem dobrej kondycji informatologii polskiej? Czy przez minionych 40 lat dziedzina ta dobrze przysłużyła się celom, które jej wyznaczono?

O celach nauki o informacji naukowej pisze M. Dembowska bardzo wyraźnie w pierwszym rozdziale, gdzie znajdujemy naukoznawczą charakterystykę tzw. prakseologicznych dyscyplin „ukierunkowanych na realizację określonych celów praktycznych” (s. 23). Zgadzając się ze stanowiskiem Autorki, że główną misją informatologii jest tworzenie podstaw sprawnego działania praktyki informacyjnej, wypada się zastanowić, dlaczego tak mało odnajdujemy w recenzowanej książce krytycyzmu w stosunku do sytuacji istniejącej w Polsce? Czytając tę książkę, można odnieść wrażenie, że nie istnieje silny związek przyczynowo-skutkowy między — nierzadko dramatycznie złym — stanem polskiej praktyki informacyjnej a opisywanym przez Autorkę 40-letnim okresem rozwoju nauki o informacji.

Mając zatem poczucie zbytniej idealizacji obrazu informatologii zarysowanego przez M. Dembowską, sięgniemy do rozdziału czwartego, aby na jego przykładzie odwołać się do

³    ^Przedmiotem informatologii jest działalność naukowo-informacyjna, której zadanie polega — mówiąc najogólniej — na udostępnieniu wyników nauki lub osiągnięć praktyki w celu wykorzystywania tych zdobyczy do dalszego rozwoju nauki, kultury i gospodarki" (a 23-24). Termin „działalność nauko woinforraacyjna” — który nie wydaje się nam szczególnie zręczny — przyjmuje Autorka _rw celu odróżnienia działalności w zakresie informacji naukowej od wszelkiej innej działalności informacyjnej (np. informacji prasowej, handlowej, turystycznej, kolejowej)" (a. 16).

⁴    1) Użytkownicy informacji naukowej; 2) Pracownicy informacji naukowej; 3) Źródła informacji naukowej. Specjalizacja zbiorów materiałów bibliotecznych; 4) Formy, metody, narzędzia działalności naukowoinformacyjnq. Normalizacja; 5) Języki informacyjne. Wyszukiwanie informacji; 6) Organizacja działalności informacyjnej. Systemy informacyjne; 7) Środki techniczne w działalności informacyjnej; 8) Automatyzacja procesów informacyjnych. (Informatyka w informacji naukowej); 9) Efektywność działalności informacyjnej. Banery informacyjne. Wykorzystywanie informacji; 10) Ekonomika informacji naukowej; 11) Zagadnienia prawne informacji naukowej. (Prawo informacyjne); 12) Prognozowanie działalności informacyjnej. Polityka informacyjna; 13) Ogólne problemy nauki o informacji naukowej; 14) Warsztat bibliograficzno-dokuroentacyjny informacji naukowej.