8476758507

366 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

rozdział zawiera rozprawy dotyczące dziejów bibliografii, w tym dziejów bibliografii w Polsce do połowy XIX w., korzeni polskiej bibliografii literackiej, wreszcie dziejów polskiej bibliografii medycznej na przykładzie pracy Stanisława Konopki — „Estreichera polskiej medycyny”, jak go ze wszech miar słusznie nazwał J. Kapuścik. Treścią rozdziału czwartego są Miłośnicy ksiąg. W ich poczcie znaleźli się: Jan Amos Komeński, Wacław Aleksander Maciejewski, Jerzy Samuel Bandtkie, Jan Kasprowicz.

Pozostałe 2 rozdziały mają charakter ściśle biograficzno-pamiętnikarski⁴. W rozdziale Moi mistrzowie zamieścił J. Kapuścik serdeczne wspomnienia o dwóch swoich nauczycielach z lat studiów na Uniwersytecie Warszawskim, następnie wzorcach kariery naukowej: Aleksandrze Birkenmajerze i Juliuszu Nowaku-Dłużewskim. Zamykają antologię Pożegnania — niemniej wzruszający w swej wymowie zbiór wspomnień pośmiertnych o ludziach książki: Wiktorze Grzywo-Dąbrowskim, Piotrze Grzegorczyku, Samuelu Klarreichu, Ksawerym Świerkowskim, Irenie Kozarskiej, Feliksie Teodorze Widy-Wirskim. Ogniwem ich wszystkich spajającym, poza P. Grzegorczykiem, są mury Głównej Biblioteki Lekarskiej.

Ogółem umieścił J. Kapuścik w tym zbiorze 24 prace. Pochodzą one z 1. 1967-1993 i były publikowane łącznie w 13 czasopismach naukowych, głównie z zakresu bibliotekoznawstwa (Roczniki Biblioteczne, Rocznik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Ze Skarbca Kultury, Przegląd Biblioteczny), z zakresu medycyny (Służba Zdrowia, Archiwum Historii Medycyny, Medycyna-Dydaktyka-Wychowanie) oraz z zakresu historii literatury (Przegląd Humanistyczny, Ruch Literacki)⁵. Widać w tych pracach jasno, że zainteresowania naukowe J. Kapuścika wykraczają poza kręgi wyznaczone tytułami poszczególnych rozdziałów. Oprócz bibliofilstwa, bibliografii oraz dziejów książki i bibliotek wyraźne są inne kierunki: historia literatury⁶, historia medycyny, biografistyka i historia nauki. Przeplatają się te wątki zresztą w prawie wszystkich tekstach, co jest poniekąd zasługą nietuzinkowych postaci prezentowanych przez J. Kapuścika, np. Władysława Matlakowskiego (lekarza i chirurga, znawcy budownictwa ludowego na Podhalu, tłumacza Szekspira, pamiętnikarza) czy też S. Konopki (żołnierza, lekarza, bibliotekarza, bibliografa, historyka medycyny, bibliofila)⁷. Bynajmniej nie skrywa J. Kapuścik swoich dwóch wielkich fascynacji: bibliofilstwa i miłośnictwa dzieł sztuki — zwłaszcza z obszaru malarstwa i rzeźby — wspominając czy to ofiarowane mu z dedykacją książki (np. przez L. Estreichera), czy też dzieła sztuki z prywatnych zbiorów (L. Rząśnickiego) lub ze zbiorów Głównej Biblioteki Lekarskiej (obrazy Witkacego).

Książki J. Kapuścika nie da się ograniczyć tylko do jednej warstwy, np. biograficznej, naukowej lub edytorskiej, choćby dlatego, że te wątki są ze sobą ściśle splecione. Większość przedstawionych sylwetek twórczych, to ludzie osobiście — mniej lub więcej — mu znani. Autentyzm jest niewątpliwie walorem tej publikacji, zważywszy na głęboki krytycyzm J. Kapuś-cika-badacza. Ten krytycyzm jest dostrzegalny właściwie na każdym kroku; w tekście, w przypisach*, gdy autor obala, prostuje bądź polemizuje z dotychczasowymi przekonaniami świata nauki. Warsztat naukowy J. Kapuścika w świetle zbioru W kręgu lekarzy, uczonych i bibliofilów, to wiele wykorzystanych źródeł archiwalnych i rękopiśmiennych, w ślad za którymi penetrował on największe naukowe książnice kraju. Jest to też odpowiedź na pytanie, dlaczego w książce jest tak niewiele miejsc, co do których istniałyby jakiekolwiek wątpliwości (pominięcie przy omawianiu twórczości naukowej J. S. Bandtkiego jego nie opublikowanej historii biblioteki kościoła św. Bernardyna we Wrocławiu należy do tych nielicznych). Toż samo można powiedzieć o poziomie edytorskim książki, w szczególności o bogatym aparacie informacyjnym, na który się składają: nota bibliograficzna, indeks nazwisk, spis ilustracji czy liczne ilustracje w tekście. W związku z tym brak dat powstania przy fotografiach nie stanowi jakiegoś nadzwyczajnego uchybienia.

⁴    Wtrącenia biograficzne występują również w poprzednich artykułach np. o A. Rząśnickim czy o S. Konopce.

⁵    Prawic wszystkie prace, jak zaznacza autor w nocie bibliograficznej, zostały poprawione i uzupełnione.

‘ Zob. cytowany w artykule doskonale opracowany tekst o translatorskicj pasji J. M. Ossolińskiego.

⁷ Właściwie każda z opisywanych osób zajmowała się co najmniej kilkoma dziedzinami. Szczególnym zaś tego przykładem jest iście renesansowa postać J. M. Ossolińskiego.

* Zob. przyp. 38 na s. 223, w którym J. Knpuśdk prostuje błąd H. Chobcr błędnic identyfikującej wzmiankowaną przez L. Chodźkę pracę Mably’cgo De Gwernement.. Zob. też przyp. 10 na s. 212, w którym J. Kapuśdk uzupełnia spostrzeżenia W. A. Maciejewskiego nL jego biblioteki i wiele innych podobnych uwag.