5033108587

Hierarchia czynności uczniów w uczeniu się poprzez zadania

Znajomość celów nauczania warunkuje wybór odpowiedniego materiału nauczania w postaci zestawu zadań matematycznych. Każde zadanie matematyczne może być analizowane w dwu aspektach: w aspekcie treści oraz w aspekcie czynności związanych z jego rozwiązywaniem.

Dobór treści kształcenia jest zagadnieniem niezwykle złożonym i dotychczas w literaturze ścisłe kryteria doboru nie zostały określone. Z naszego punktu widzenia wymagane jest, aby treści kształcenia odzwierciedlały strukturę matematyki a z drugiej strony uwzględniały podstawowe prawidłowości procesu uczenia się i aktywizowały podmiot nauczania.

Z każdym elementem treści nauczania związane są określone czynności ucznia. W szczególności do nich można zaliczyć:

1)    zrozumienie pojęcia,

2)    zapamiętanie wiadomości i umiejętności,

3)    stosowanie wiedzy w sytuacjach zwykłych (typowych),

4)    stosowanie wiedzy w sytuacjach problemowych²⁰.

Wyszczególnione cztery kategorie czynności mają układ hierarchiczny, tworząc pewnego typu taksonomię. Zanim przejdziemy do przedstawienia tej taksometrii, zwróćmy uwagę na dwie następujące sprawy.

Po pierwsze - każda czynność ucznia powinna być związana z konkretnym elementem treści nauczania. Na przykład pojęciu „dzielenia z resztą” mogą odpowiadać następujące rodzaje czynności:

-    zrozumienie pojęcia (rozwiązywanie zadania z luką: 20:3=D r2, bo

3x0+2=20)- zapamiętanie wiadomości 9 (rozwiązywanie np. zadania: „Działanie 20:3=6, r2 nazywamy dzieleniem z resztą i czytamy je -dwadzieścia podzielić przez trzy równa się.....”),

-    stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych (rozwiązywanie np. zadania: „Do każdego okna należy wstawić po 4 szyby. Do ilu okien wystarczy 45 szyb?),

-    stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych (rozwiązywanie np. zadania: „Miesiąc maj ma ... dni. Liczba niedziel w tym miesiącu może wynosić ...”).

Po drugie - zak wal i fi ko wanie czynności ucznia do jednej z kategorii zależy od tego, jakie zadania on poprzednio rozwiązywał. Tak na przykład zadanie: „De może być niedziel w 300 kolejnych dniach roku ?”. może wymagać stosowania wiadomości w sytuacji nietypowej (problemowej) od tego ucznia, który dotychczas nie zetknął się z tego rodzaju zadaniami. Natomiast dla ucznia, który uprzednio rozwiązywał zadanie: "Ile może być niedziel w miesiącu lutym" - podane zadanie ma już tylko charakter typowy.

²⁰ ABC testów osiągnięć szkolnych, red. B. Niemierko, WSiP, Warszawa 1975. s. 21.