4. Część IV, w której omówione zostały wskazówki dotyczące wdrażania usługi.
W I części przedstawiono ogólne zasady związane z prowadzeniem pracy socjalnej. Mają one charakter uniwersalny i powinny być stosowane w pracy w ramach dowolnego obszaru problemowego, z każdą grupą osób lub rodzin, z którymi prowadzona jest praca socjalna.
Działania w pracy socjalnej muszą być dostosowane do cech indywidualnych osób, ich możliwości i potrzeb. Wskazówki dotyczące specyfiki pracy z wybranymi grupami osób i rodzin czy też specyfiki pracy w ramach danego obszaru problemowego zawarte zostały w II części podręcznika. Przedstawiono w niej elementy specyficzne dla pracy socjalnej prowadzonej w danym obszarze lub z wybraną grupą osób.
Wytyczne zawarte w części I i II powinny być traktowane łącznie, tzn. w pracy z osobą lub rodziną wykorzystywane są zasady o charakterze ogólnym, uzupełnianie wybranymi elementami specyficznymi.
Publikacja zawiera też dodatki, w których przedstawiono:
1. przykładowe narzędzia pracy socjalnej (narzędzia służące rozpoznaniu sytuacji/ funkcjonowania osób lub rodzin oraz narzędzia służące dokumentowaniu procesu pracy socjalnej),
2. wykorzystanie metody grupowej w pracy z osobą i rodziną.
Cele i adresaci publikacji
Proponowane w publikacji rozwiązania mają na celu m. in.:
1. Zmianę (upowszechnienie) sposobu postrzegania pracy socjalnej w praktyce funkcjonowania jops w Polsce, poprzez wyraźne wyodrębnienie jej od innych usług i procedur pomocowych realizowanych w ramach pomocy społecznej (przede wszystkim postępowania administracyjnego w sprawie świadczeń z pomocy społecznej), w szczególności poprzez:
• podkreślenie podstaw aksjologicznych pracy socjalnej, relacji w pracy socjalnej jako kluczowego warunku skutecznego pomagania oraz doprecyzowanie sposobu odróżniania pracy socjalnej z osobą i rodziną od innych usług pomocowych,
• wprowadzenie zasady niełączenia przez pracownika socjalnego prowadzenia pracy socjalnej z prowadzeniem postępowań administracyjnych,
• zaproponowanie zasady, że określanie wymaganego, od osoby lub rodziny, zakresu współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji, na potrzeby określenia uprawnień do świadczeń z pomocy społecznej oraz kontrola wywiązywania się przez osobę lub rodzinę z podjętych zobowiązań, nie jest działaniem z zakresu pracy socjalnej.
2. Podkreślenie metodycznego charakteru pracy socjalnej, poprzez opis etapów metodycznego postępowania oraz zakresu dokumentowania przebiegu pracy socjalnej.
3. Profesjonalizację pracy socjalnej, poprzez wskazanie warunków organizacyjnych pozwalających na poprawę jakości pracy socjalnej.
Kluczowym założeniem proponowanych rozwiązań jest wprowadzenie zasady rozdzielenie pracy socjalnej od prowadzenia postępowań administracyjnych. Dotychczasowa praktyka jednoznacznie wskazuje, że w polskiej pomocy społecznej przyjęto model, łączenia ról w zakresie dystrybucji świadczeń i usług, realizowanych w sformalizowanym trybie postępowania administracyjnego, z realizacją pracy socjalnej. Praca socjalna jest wtedy spychana na dalszy plan, lub w ogóle nie dochodzi do głosu.
Konieczne jest zatem wprowadzanie zasady prowadzenia pracy socjalnej wyłącznie przez pracowników socjalnych, do których obowiązków nie należy
6