5167289378

dochody i konsumpcja w gospodarstwach chłopskich 33

była minimalna, lub nawet w ogóle nie występowała. Z obliczeń Instytutu Ekonomiki Rolnej wynika nawet, że w latach wzmożonego uspółdzielczamia wsi (1952/53 — 1953/54) akumulacja była ujemna²⁹, tzn. następowało fizyczne zużywanie się majątku już istniejącego. W latach 1953/54 — 1954/55 nastąpiła lekka poprawa, a bardzo wyraźny wzrost akumulacji na Ziemi Lubuskiej nastąpił w 1955/56 r. i następnie w latach 1958—1961, by z kolei w dwóch ostatnich badanych latach spaść do poziomu 1955/56 r. W liczbach bezwzględnych ogólna akumulacja na 1 gospodarstwo w 1955/56 r. wynosiła 2.000 zł, w roku zaś 1957/58 spadła do 639 zł, najwyższy zaś poziom osiągnęła w 1960/61 r. — 6.850 zł na 1 gospodarstwo. W dwóch ostatnich latach nastąpiła tendencja spadku akumulacji w stosunku do poziomu z 1960/61. W 1961/62 spada akumulacja do 3.956 zł a w 1962/63 r. nawet do 2.086 zł na 1 gospodarstwo, co jest zjawiskiem niepokojącym i wyraża zmniejszenie zainteresowania inwestycjami rolnymi, dokonywanymi ze środków własnych ludności chłopskiej. W rezultacie wzrastającej w zasadzie akumulacji do 1960/61 r. następował proces wprawdzie powolny, ale dość systematyczny zmniejszania się udziału konsumpcji w całokształcie dochodów osobistych (patrz tabela 12). Natomiast w dwóch ostatnich badanych latach udział konsumpcji w dochodzie osobistym wzrasta z 85,7% do 95,2% w 1962/63 r., a udział akumulacji odpowiednio spada z 14,3% do 4,8%.

Analiza wyników badań następnych lat wykaże, czy tendencja ta zostanie utrzymana, czy też nastąpi pod tym względem poprawa. Utrzymanie się tej tendecji byłoby objawem zmniejszenia zainteresowania się samych rolników dalszym wzrostem produkcji w drodze stosowania nakładów inwestycyjnych. Załamanie się jednak tendencji wzrostowej akumulacji nastąpiło w latach 1962/63 nie tylko na Ziemi Lubuskiej, ale również w innych regionach kraju³⁰.

2. Analiza struktury akumulacji w gospodarstwach chłopskich

Podstawą obliczenia akumulacji był rachunek różnic poszczególnych elementów majątku gospodarstwa, a szczególnie środków trwałych. Warto tu wyjaśnić, że wartość środków trwałych i ich zużycie oraz akumulację w poszczególnych gospodarstwach wyliczał zawsze wojewódzki inspektor rachunkowości wspólnie z gospodarzem według cen miejscowych danego roku. Wartość natomiast nowych budynków ustalono na podstawie kosztów budowy. Stawka amortyzacji budynków mieszkalnych wynosiła od 1 do 3%, zabudowań zaś gospodarczych do 5%, w zależności od materiału, z którego były zbudowane oraz od stopnia ich dotychczasowego zużycia.

Wartość urządzeń wodno-melioracyjnych oceniana była na podstawie kosztów, które są obecnie przyjmowane przy planowaniu melioracji, po potrąceniu stawek amortyzacji. Roczna jednak stawka amortyzacji nie przekraczała 3%. Wartość zaś maszyn i urządzeń rolniczych szacowano w porozumieniu z gospodarzem według cen rynkowych po potrąceniu amortyzacji. Roczna stawka amortyzacji wahała się w zależności od rodzaju i jakości maszyn od 3% do 10%.

29.    Por. M. CZERNIEWSKA, Dochody gospodarstw chłopskich w latach 1952/53 — 1957/58, Za gadnienia Ekonomiki Rolnej 1959, nr 5 (dodatek), s. 23.

30.    Por. Wyniki rachunkowości rolnej gospodarstw indywidualnych 1962/63, s. 70—71.

3 — Rocznik Lubuski t. VI