5236000872

14 Anna Sitkowa

spostrzeżenia dotyczące pożytków płynących z czytania ksiąg, nieraz propozycje konkretnych lektur. Zresztą już niespełna dwumiesięczne królewskie niemowlę przestrzegał, iż ma „do nabywania mądrości i nauk, które do stanowienia w K. P. domowego pokoju, i do rycerskiego męstwa na obronę służą, wszytkę pracą i pilność”¹ obrócić.

Refleksje na temat ogromnego znaczenia czytania w rozwoju intelektualnym każdego człowieka znajdujemy w pismach Skargi, w tym również w przedmowach, bardzo często. Autor Żywotów świętych świadom był także funkq'i, jakie drukowane słowo pełni w krzewieniu wyznań religijnych, toteż nie tylko zachęcał autorów wyznania rzymskiego do czytania, ale i do pisania książek, model idealnej lektury upatrując w pouczającym dziele, które jednocześnie jest władne nawrócić lub utwierdzić w katolickiej konfesji. Niezwykle mocno akcentował znaczenie doboru i zachęcania do lektury dzieci i młodzież, których umysły „jako białe kartki” należy od dziecięctwa raczyć prawowierną strawą:

Przyuczajcie syny i córki swe, i dom wszystek zabawiajcie takim czytaniem; poznacie pomoc i poprawę i pokoj domow swoich. [...] Nie mow, iż drogie te księgi polskie, pieniędzy nie mam. Masz na co próżnego; odkładaj na tydzień kila groszy, [...] odkładaj to co przepić masz, abo przegrać, abo na próżnych szatach i zbytkach swoich i żony twej tracić masz.²

Podobne rady formułował kaznodzieja pod adresem wszystkich potencjalnych czytelników. Specjalną jednak uwagę poświęcił pisarz doborowi lektur dla królewicza w ważnym dla Władysława momencie, gdy tenże w 1603 roku wyszedłszy z dziecięctwa, rozpoczynał edukację. Ofiarując swój przekład Annales ecclesiastici Cesara Baroniusza Stanisławowi Karnkowskiemu, twórca Kazań sejmowych drobiazgowo wyjaśnił potrzebę czytania przez koronowane głowy uczonych ksiąg, w tym szczególnie dzieł historycznych. Dedykacja, skierowana w inskrypcji do prymasa, w pewnej części zwrócona została do Zygmunta III Wazy i jego syna.

Wywód Skargi, okraszony wieloma przykładami właściwego korzystania ze słowa drukowanego, oparty jest na przypomnieniu postępowania cesarza Bazyliusa, „który testamentem synowi swemu Leonowi szóstemu, ktorego Filozofem potym zwano, czytanie historyi zalecał”. Z dwóch przestróg, jakie pozostawił Leonowi VI Filozofowi (zm. 912) cesarz bizantyjski Bazyli I Macedończyk, Skarga szeroko przywodzi:

1

   P. Skarga: Dedykacja..., k. 4r

2

   Tenże: Wzywanie do czytania ,.Rocznych dziejów kościelnych", i przestroga w nim. W: C. Baroniusz: Roczne dzieje kościelne. Przekł. P. Skarga. A. Piotrkowczyk. Kraków 1603, k. 5v.